Vatman Kime Denir?
Vatman kelimesi, Fransızca wattman (elektrik birimi- adam) sözcüğünden gelmedir. Vatman bir meslek olarak raylı ulaşım sistemlerine sahip araçları süren kişiyi tanımlar. Tramvay ve metro sürücüsü olarak da bilinen vatman, şehir içi ulaşımın tramvay ve metro aracılığıyla gerçekleşmesini sağlar. Tramvay veya metro sürücüsü olarak çalışmak için ise Tren Makinist Yönetmeliğini dikkate almak gerekir. Yönetmeliğe göre de vatman olmak isteyenlerin Mili Eğitim Bakanlığının hazırladığı kurslara katılmaları zorunludur.
Vatman Eğitimi Nedir?
Vatman eğitimi olarak geçen kurs, meslek edindirme kurslarından biridir. Kurs, Milli Eğitim Bakanlığının yetkilendirdiği kurumlar aracılığıyla verilir. Genel olarak vatman kursları, İşkur İş Başı eğitimleri aracılığıyla kursiyere ulaşır. Eğitim sürecinde, Türkiye’deki raylı sistemler konu alınır ve vatman ne iş yapar sorusuna cevaplar verilir. Vatman eğitiminin en az 744 saat olması gerekir ve eğitim sürecinde vatmanın görevlerine yönelik ayrıntılı derslere yer verilmesi beklenir. Genellikle İşkur tarafından verilen vatman eğitimi, belediyeler ile iş birliği kapsamında da kursiyerlerle buluşur.
Vatman kursu, raylı sistemler aracılığıyla yolcu ulaşımını gerçekleştirecek yetkinlikteki adayları yetiştirme amacındadır. Eğitim teorik bilgi akışı yanında, sürücü adayının profesyonel bir vatman olması için uygulamalı içerikleri de barındırır. Derslerin sonunda uygulamaya dayalı sürücü denemesine yer verilir ve kursiyerin bilgi kazanımı ölçülür.
Vatman kursunun genel ders içerikleri şöyledir:
- Elektriğin Temel Kavramları
- Sinyalizasyon Nedir?
- Raylı Sistem Nedir? Raylı Sistem Araçları Nelerdir?
- Raylı Sistem İşletmeciliği
- İşletme İletişiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Trafik Güvenliği İçin Kullanılan İşaretler
- Makas Kontrol Sistemleri Nelerdir?
- Tren Koruması ve Kontrol Mekanizmaları
- Çeken Araçların Kullanımı
- Tekerlik Kuvvetleri
- Tren Trafiği Kuralları
- Fren Dinamiği ve Seyir Süresi Hesabı
- Aracın Servise Hazırlanması
- Metro ve Tramvayda Manevralar
- Enerji Kesimi ve Emniyet
- Tren Dizisinin Oluşturulması ve Kontrolü
- Tren Trafik İdaresi
- TMI Sistemi Tanıtımı
- TSİ Sistemi
- TMİ ile TSİ sistemindeki düzensizlikler
- Eğitim Sürücü Uygulaması
İlgili dersleri tamamlayan ve yapılan sınavdan da geçer not alan kursiyerler, brövelerini yani mesleki yeterlilik belgesi almaya hak kazanırlar.
Vatman Eğitimine Kimler Katılabilir?
Hem kadın sürücü hem de erkek sürücü adaylarına açık olan kursa, vatman olmak şartını yerine getirebilecek herkes katılabilir. Vatman olma şartları arasında bulunan kriterler ise şöyledir:
- Yirmi yaşı geçmiş olmak,
- En az lise mezunu olmak,
- Bedensel veya zihinsel bir rahatsızlığın olmaması,
- B Sınıfı ya da üstü ehliyet sahibi olmak,
- Erkekler için askerliği tamamlamış olmak.
Yukarıdaki kriterleri karşılayanlar, MEB’in yetkisi dahilindeki İşkur veya halk eğitim merkezlerinin vatman kurslarına başvurabilirler.
Vatman Belgesi Nasıl Alınır?
Vatman kursunun ders içeriklerinin sona ermesinin ardından kursiyerler; mesleki yeterlilik sınavına katılırlar. Yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşları tarafından yapılan sınav, makinist-vatman ehliyeti yeterlilik sınavı olarak geçer. Esasen Demiryolu Eğitim ve Sınav Merkezi tarafından yapılan sınavdan, belirlenen notu alanlara tramvay ve metro sürücü belgeleri teslim edilir.
Tren Makinist Yönetmeliğine göre mesleki yeterliliği tamamlamak ve vatman belgesi almak için aşağıdaki şartları yerine getirmek gerekir:
- Belge başvurusu tarihinde yirmi yaşını tamamlamak,
- Başvuru tarihinden itibaren son 6 aya ait olan iki adet biometrik fotoğraf,
- İlgili sağlık şartlarını taşıdığını belgeleyen sağlık kurulu raporu, ( Sağlık şartları yönetmeliğin EK-1’inde yer alıyor)
- Uyuşturucu ile uyarıcı madde testi sonucunda negatif sonuç aldığını belgeleyen Sağlık Bakanlığının yetkilendirdiği laboratuvar raporu,
- Tren makinistliği eğitim ücretini yatırdığına dair belge,
- Vatman mesleği kapsamında mesleki yeterlilik belgesine veya eğitim kurs bitirme belgesine sahip olmak
- Bakanlık veya Bakanlık tarafından yetkilendirilen demiryolu sınav merkezi yeterlilik sınavından 100 üzerinden en az 70 puan almak.
Vatman belgesi almak için ilgili sınav dışında gerekli sağlık şartlarını yerine getirmek de istenir. Özellikle bedensel ve ruhsal bir rahatsızlığın olmaması, vatman mesleğinin en önemli şartlarından biri olarak görülür.
Tramvay Metro Sürücüsü Eğitimi Kazanımları
Vatman eğitimini tamamlayan kursiyerler;
- Meslek için gerekli olan unsurların neler olduğunu,
- Raylı sistemlerin çalışma mekanizmalarını,
- Demiryolu altyapı sisteminin nasıl çalıştığını,
- Raylı sistem işletmeciliğinin ne olduğunu,
- Yola çıkmadan önce yapılması gereken kontrollerin neler olduğunu,
- İşletme iletişiminde dikkat edilmesi gereken püf noktaların neler içerdiğini,
- Trafik güvenliği için uyulması gereken kuralları,
- Tren koruma ve kontrol sistemlerinin nasıl çalıştığını,
- Metro veya treni servise hazır hâle getirmeyi,
- Raylı sistem ulaşımının nasıl gerçekleştiğini,
- Olası kaza ve tehlikelere karşı yapılması gerekenleri öğrenmiş olurlar.
Vatman Olmak İçin Gerekenler
Vatman olmak için gerekli olan şartlar, yönetmelikte ve İşkur iş ilanlarında belirtilir. Mesleki yeterliliği kanıtlamak için zorunlu olan eğitim şartı ise mutlaka tamamlanmalıdır. En az 744 saatlik eğitimle beraber makinistten kaynaklanabilecek kazaları önlemek amacıyla zihinsel ve bedensel sorunların olmaması gerekir.
Yine vatman adayının araç bilgisine sahip olması ve B sınıfı veya üstü ehliyet sahibi olması da istenen şartlar arasındadır. Bu şartları karşılayan her kadın ve erkek sürücü adayı, belediye ile ilgili bakanlıkların raylı sistem araçlarında görev alabilirler. Araç bilgisine ek olarak vatman olmak isteyen kişilerin, el-göz ve ayak koordinasyonun iyi olması ve dikkatli hareket etmesi gerekir. Buna yönelik hazırlanan psikoteknik süreçlerden de başarıyla geçmesi lazımdır.
