Meslekler yazı dizimizin bu bölümünde, ağırlığı olan meslekler arasındaki savcılığı ele alacağız. Ülkemizde hukuk bölümü mezunlarının en çok hedeflediği mesleklerden olan savcılık, adalet terazisinin doğru çalışması için en çok çaba sarf eden mesleklerin de başında gelir. Peki bir meslek olarak savcılar hakkında neler diyebiliriz? Hukuk bölümünü hedefleyenler ile hukuk bölümü öğrencilerinin sorduğu nasıl savcı olunur sorusuna hangi cevapları verebiliriz? Gelin önce savcılık mesleğine bir göz atalım daha sonra da savcılık hakkında merak edilenlere cevap verelim.
Savcılık Mesleği Nedir?
Son yıllarda adını sık duyduğumuz savcılık mesleği, adli süreçlerin en önemli görevlerini yerine getirir. Ülkenin hukuk sisteminin bir temsilcisi olarak savcı; özel sektörde değil, kamu görevlisi olarak Adalet Bakanlığında çalışır. Yalnızca kamu sektörüne bağlı bir iş pozisyonu olmasından ötürü de savcılar, devletin bir memuru olarak görülürler.
Savcılık kurumunun işleyişini düzenleyen ana kanun ise Hakimler ve Savcılar Kanunu’dur. Savcılar, “Cumhuriyet Savcısı” unvanına sahip olarak kamu davası açabilme yetkisini kullanır. Zannedildiği gibi savcılık mesleği ile Cumhuriyet Savcısı arasında da herhangi bir fark yoktur.
Savcılık mesleğinin hukuki sistemdeki karşılığı idari ve adli yargı işleyişine göre icra edilir. Yargı sınıflandırılmasına uygun olarak idari yargıda görev alan savcılar, idare makamının İdare Hukuku ile olan uyuşmazlıklarında sorumluluk alırlar. Daha çok adli yargıda duyduğumuz savcılık ise il ve ilçelerde Cumhuriyet Başsavcısı, Cumhuriyet Savcısı, Cumhuriyet Başsavcı Vekili ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı unvanını içerir.
Bir de savcılık türleri olarak sınıflandırabileceğimiz meslek unvanları söz konusudur. Meslek içinde rütbe atlama olarak da düşünebileceğiniz savcılık unvanları şu şekildedir:
- Cumhuriyet Savcısı
- Cumhuriyet Başsavcısı
- Cumhuriyet Başsavcı Vekili
- Danıştay Savcısı
- Yargıtay Savcısı
- Yargıtay Başsavcısı
- Danıştay Başsavcısı
Savcı olma şartlarını yerine getirerek göreve gelen Cumhuriyet Savcıları, başsavcı atama seçimi sonrasında bu görevi üstlenebilirler. Yargıtay ya da Danıştay Başsavcıları ise görev aldıkları kurumun üyesi olduktan sonra Yargıtay veya Danıştay Başsavcısı olarak atanabilirler.
Savcı Olma Şartları Nelerdir?
Savcılık ile ilgili en çok merak edilen soruların başında, savcı olma şartlarının ne olduğu gelir. Hukuk Fakültesi mezunlarını ilgilendiren savcı olma şartları, Hakimler ve Savcılar Kanunu’nun 8. maddesinde açık bir şekilde belirtilir. Yasal olarak Kanuna tabi tutulan savcılık mesleğinin gerekli şartlarını şöyle özetleyebiliriz:
| Türk Vatandaşı Olmak, |
| Giriş Sınavının Yapıldığı Yıl 35 Yaşına Doldurmamış Olmak, |
| Kamu Haklarından Mahrum Olmamak, |
| Adli veya İdari Yargıda Görev Alacakların Hukuk Fakültesinden Mezun Olmaları veya Yabancı Bir Hukuk Programını Bitirerek Türkiye’deki Hukuk Programlarına Göre Eksik Kalan Derslerden Başarılı Olmak, |
| Askerlik Durumu Olanların Askerlikle İlişkisinin Olmaması veya Muvazzaflık (sözleşmeli subay) Hizmetini Yapması Yahut Ertelenmiş ya da Yedeğe Geçirilmiş Olmak, |
| Savcılık Görevini Sürekli Olarak Yurdun Her Yerinde Yapabilecek Olmak, Buna Engel Olacak vücut veya akıl hastalığı-engelliğini, alışılmışın dışında çevrenin yadırgadığı şekildeki konuşma hareketini kontrol etmede zorluk gibi engelleri taşımamak, |
| Taksirli suçlar hariç üç aydan fazla hapis ya da affa uğramış olsa bile Devletin şahsiyetine karşı işlenmiş suçlar ve zimmet, irtikap, ihtilas, hırsızlık, rüşvet, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma ve dolanlı iflas gibi şeref ve haysiyet kırıcı, yüz kızartıcı bir suçtan dolayı hüküm girmemek. Devlet sırlarını açığa vurma suçlarından dolayı da hükümlü olmamak veya bu suçlardan üç aydan fazla hürriyeti bağlatıcı cezayı gerektiren bir fiilden ötürü soruşturma veyahut kovuşturma altında olmamak, |
| Yazılı sınav ile mülakatta istenen başarıyı göstermek, |
| Savcılık mesleğine yakışmayacak tutum ve davranışlarda bulunmamak. |
Yukarıdaki şartlar nezdinde bilinmesi gereken bazı detaylar söz konusudur. Buna göre idari yargıda görev alacak adayların bir kısmı Hukuk Fakültesi ile birlikte Siyasal Bilgiler, İdari Bilimler veya iktisat, maliye alanlarında 4 yıllık eğitimi tamamlamış olanlardır.
Adli yargı ise yalnızca hukuk bölümü mezunlarına açıktır. Ayrıca avukatlık mesleğinden savcı adaylığına geçmek isteyenler için de bilinmesi gerekenler vardır. Avukatlıktan savcılığa geçmek isteyenlerin, mesleklerinde en az 3 yıl çalışmaları, giriş sınavının yapıldığı yıl 45 yaşını doldurmamış olmaları ve kendi aralarında yapılacak yazılı yarışma sınavında ve mülakatta başarılı olmaları gerekir. Şimdi, savcı olmak isteyenlerin önündeki dönemeç olan Hakimler ve Savcılar Yazılı Yarışma Sınavına bir göz atalım.
Savcı olmanın en önemli şartlarından biri olan sınav, Hukuk Fakültesi kazanımları ile beraber genel kültür ve yeteneği ölçmeye yönelik bir format içerir. Kısaca Hakimler ve Savcılar Sınavı olarak adlandırılan sınavda aşağıdaki konu başlıklarından sorular sorulur:
- Türkçe,
- Matematik,
- Temel Yurttaşlık-Vatandaşlık
- Tarih
- Anayasa Hukuku
- İdare Hukuku
- İdari Yargılama Usul Hukuku
- Ceza Hukuku
- Medeni Hukuk
- Medeni Usul Hukuk
Sınav, yazılı sınav şeklinde adlandırılmakla birlikte çoktan seçmeli test biçiminde savcı adaylarına sunulur. Ayrıca iki kısma ayrılan yargı düzenine uygun olarak adli giriş sınavı ile idari giriş sınavı konuları da farklılık gösterir. Buna göre yukarıdaki ortak konular dışında, adli veya idari yargıdan sınava gireceklerin bilmesi gereken alan konuları şunlardır:
Adli Yargı Sınavına Girecekler İçin
- Borçlar Hukuku (Genel ve Özel Hükümler)
- Ceza Hukuku (Genel ve Özel Hükümler)
- Ceza Muhakemesi Kanunu
- İcra İflas Hukuku
- Ticaret Hukuku
- İş Hukuku
İdari Yargı Sınavına Girecekler İçin:
- Borçlar Hukuku (Genel Hükümler)
- Ceza Hukuku (Genel Hükümler)
- Vergi Hukuku
- Vergi Usul Hukuku
- Hukuk fakültesinden mezun olmayanlar için İktisat veya Maliye odaklı dersler.
Sınav toplam 100 soruyu içerir ve 70 soru sadece alan bilgisini kapsar. Geri kalan 30 soru ise Genel Kültür-Genel Yetenek testlerinden oluşur. Önemli bir aşama olan Hakimler ve Savcılar Yazılı Sınavının geçme notu ise en az 70 puan olarak bildirilir. Bu adımı başarıyla geçenlerin tamamlamaları gereken zorlu bir süreç ise sözlü sınav yani mülakattır. Savcı olabilmek için aşılması gereken yollardan mülakat süreci, Adalet Bakanlığının görevlendirildiği Mülakat Kurulu tarafından ele alınır. Mülakat, yedi kişiden oluşan bir ekibin mesleki yeterliliği ve alan bilgisini ölçtüğü bir ortamı içerir. Yine mülakat da 100 üzerinden 70 geçme notuna sahiptir.
Savcı Ne İş Yapar?
Savcılık mesleğini hedefleyenlerin bilmek istedikleri sorulardan biri de savcı ne iş yapar sorusudur. Adli ve idari yargı süreçlerinin bir parçası olan savcının görevleri şu şekildedir:
- Ağır cezalar ile birlikte kamu davası açılması gereken durumlarda, hazırlık soruşturması yaparak kamu davasını açar.
- Olay ve suç özelinde kanıt toplar, değerlendirir ve sanık veya sanıkları sorguya çeker.
- Soruşturma aşamasında toplanan delillerden hareketle şüphe olması durumunda sanıklar adına iddianame hazırlar.
- İlgili davada hazırladığı iddianameyi sunar.
- Dava özelinde hakimden ceza isteminde bulunacak bir değerlendirme sunar.
- Hakim veya mahkeme başkanları tarafından tebligatları bildirir.
- Kesinleşen mahkeme kararlarının infaz işlemlerini yerine getirir.
Genel olarak savcının görevlerini bu şekilde özetleyebiliriz. Bir de savcı olmak için gerekli olan mesleki özelliklerine göz atmak gerekir.
Savcı Olmak İçin Gereken Özellikler
Savcı olabilmek, resmi şartlar dışında mesleki özellikleri taşıyabilmeyi de ifade eder. Savcı olmak için bilinen şartlardan hukuk eğitimi ve ilgili sınavlardan geçer not alma dışında savcının taşıması gereken özellikler de söz konusudur. Bu özellikleri şöyle sıralayabiliriz:
- Adalet ve hukuk kavramına duyulan inanç,
- Adaleti gerçekleştirme istenci,
- Zihinsel ve psikolojik olarak yoğun iş yükünü kaldırabilme,
- Psikolojik açıdan birbirinden farklı davalarda kontrolünü kaybetmemesi,
- Disiplinli çalışmaya açık olma,
- Özverili bir kişiliğe sahip olma.
Sıraladığımız bu nitelikler olmadan kağıt üstünde savcı olunabilir. Fakat bir ülkenin ihtiyaç duyduğu adalet ve hukuk düzenini yerine getirmek, mesleğin etik kurallarından ayrı düşünülemez.
Savcılar ile İlgili Merak Edilenler
Savcı Ne Kadar Maaş Alır?
Savcı maaşları, savcıların derecelerine göre değişir. Mesleğe yeni başlayan 8. derecedeki bir savcı, 12 bin TL’den yüksek maaş alır. Meslekte 24 yılı devirmiş 1.derecedeki savcılar ise 20 binin üzerinde maaş alırlar.
Savcının Dokunulmazlığı Var mı?
Kamu görevlisi olan savcıların, olası işledikleri suçlarda yetki Adalet Bakanlığındadır. Savcı, suç işlediği taktirde Adalet Bakanlığı inceleme ve soruşturma başlatabilir.
Savcılık Stajı Nedir?
Resmi olarak savcılık görevlerini yerine getirmek için 2 yıllık staj süresinin tamamlanması şarttır. Meslek öncesi eğitim adıyla açıklanan staj yerleri, adli yargıda çalışmak isteyenler için;
- Cumhuriyet Başsavcılıklarında,
- Adalet Dairelerinde,
- Staj Mahkemelerinde,
- Yargıtay’da,
- Adalet Bakanlığı Staj Eğitim Merkezidir.
İdari yargıda çalışmak isteyenler için belirlenen staj yerleri de şu şekildedir:
- İdari Mahkemeler,
- Vergi Mahkemeleri,
- Danıştay,
- Bölge İdari Mahkemeleri,
- İl Valilikleri,
- Adalet Bakanlığı Staj Eğitim Merkezi.
Adalet Bakanlığı Adli Yargı Sınavına Göre En Başarılı Üniversiteler Hangileridir?
YÖK Atlas 2021 verilerine göre Adli Yargı Yazılı Giriş Sınavında en başarılı 10 üniversite şöyledir:
- Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Ankara Üniversitesi
- Trabzon Üniversitesi
- Hacettepe Üniversitesi
- Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Erciyes Üniversitesi
- Selçuk Üniversitesi
- İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Anadolu Üniversitesi
- Yalova Üniversitesi
Bu veriler, genel bir değerlendirme olup her bir öğrencinin başarısını göstermez. Ayrıca kişisel çalışma, üniversite eğitimi ile birleşmediği sürece okunan okulun başarıda katkısı da daha düşükte kalır.
Hukuk alanında çalışmanın en ideal mesleklerinden olan savcılığı ele aldık. İtibarı yüksek bir meslek olmasının yanında hukuk işleyişinin doğru şekilde uygulanması adına da emek veren mesleklerden biridir savcılık. Bununla birlikte mesleği layıkıyla yerine getirmek için meslek etiğini tekrar tekrar hatırlamak gerekir.
