Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yapılan açıklamaya göre 2012-2020 yılları arasında 6.078 çalışan meslek hastalığına yakalandı. Covid-19 pandemisinin de sağlık çalışanları için meslek hastalığı olarak kabul edilmesiyle birlikte meslek hastalıkları nedir sorusu gündeme geldi. İş kazası ve meslek hastalıkları hakkında merak ettiklerinizi yazımızın devamında bulabilirsiniz.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda meslek hastalıkları tanımı şöyle yapılmıştır: “Meslek hastalığı, sigortalı çalışanın yaptığı işin niteliği sebebiyle tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları sonucu ortaya çıkan, geçici veya sürekli hastalık, bedensel ya da ruhsal engellilik durumudur.” 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 3/l hükmü ise meslek hastalıkları nedir sorusunu şöyle yanıtlamıştır: “Mesleki risklere maruz kalmaktan kaynaklanan hastalık.”
Meslek Hastalıklarının Sebepleri Nelerdir?
Bir hastalığın meslek hastalığı olarak kabul edilmesi, hastalık ile meslek arasında nedensellik bağı gerektirir. Meslek hastalıkları türleri arasında belirleyici olan hastalığın etkilediği organ, hastalığa neden olan etkenler, etkenin vücuda giriş yolu ve hastalığın seyri doğrultusunda değişir.
Meslek hastalığına neden olan etkenler; tozlar ile kimyasal, fiziksel, biyolojik nedenlerdir. Hastalıkların etkilediği organlar ise solunum, sindirim, kas iskelet, boşaltım, hematopoetik, işitme organı ve sistemidir. Aşağıdaki tablo, meslek hastalıklarının nedenleri (mesleki ajanlar) konusunda ipucu verir:
| Kimyasal nedenler | Fiziksel nedenler | Biyolojik nedenler |
| Metaller (kurşun, cıva, kurum vb.) | Gürültü ve titreşim | Bakteriler |
| Çözücüler (benzen vb.) | Yüksek ve alçak basınçta çalışma | Virüsler |
| Kimyasallar (zehirli gazlar, asitler, alkaliler) | Soğuk ve sıcakta çalışma | Biyoteknoloji |
| Tozlar (biyolojik ve kimyasal yapılı) | ||
| Radyasyon |
Tablodan anlaşıldığı gibi meslek hastalıklarının nedenleri farklılık gösterir. Kimyasal etmenler zehirlenmelere, vücudun çeşitli organlarında kanser oluşumuna ve davranış değişikliği gibi bozukluklara sebebiyet verebilir.
Meslek Hastalıkları Grupları Nelerdir?
Meslek hastalıkları listesi, Sosyal Sigortalar Kanunu Sağlık İşlemleri Tüzüğü ekinde mevcuttur. Bu listeye göre meslek hastalıkları grupları aşağıdaki gibidir:
- A Grubu Meslek Hastalıkları: Kimyasal nedenlerden kaynaklanan meslek hastalıkları A grubuna dahildir. 25 alt grupta 67 hastalık vardır.
- B Grubu Meslek Hastalıkları: Mesleki cilt hastalıkları B grubu meslek hastalıklarına dahildir. B grubu meslek hastalıkları, deri kanseri ve kanser dışı deri hastalıkları olmak üzere iki grupta incelenir.
- C Grubu Meslek Hastalıkları: Söz konusu etkenlerin solunum sistemi üzerinde yol açtığı olumsuz etki nedeniyle oluşan meslek hastalıkları C grubu meslek hastalığı grubuna dahildir.
- D Grubu Meslek Hastalıkları: Bulaşıcı özellik gösteren meslek hastalıkları D grubu meslek hastalığı olarak adlandırılır. 4 alt grupta 30 hastalık vardır.
- E Grubu Meslek Hastalıkları: Fiziksel etmenlerden oluşan meslek hastalıkları E grubu meslek hastalığı olarak sınıflandırılmıştır. E grubunda 7 alt grupta 12 hastalık vardır.
ÇASGEM (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi) araştırmasıyla Meslek Hastalıkları Kitabı’nda sektörlerde meslek hastalığı olarak oluşan kanser türleri şunlardır:
| Sektör | Kanser türü |
| Kauçuk imalatı | Mesane kanseri |
| Boya sektörü | Mesane kanseri |
| Metal kaplama | Sinüs tümörü, akciğer kanseri |
| Plastik imalatı | Karaciğer, akciğer ve kan kanseri (lösemi) |
| Ahşap endüstrisi | Sinüs tümörü |
| Petro kimya | Cilt kanseri |
| Kimyasal ara ürünler | Lösemi |
| Kâğıt endüstrisi | Akciğer kanseri |
| İnşaat yapı malzemeleri üretimi | Cilt, akciğer ve mesane kanseri |
| Cam endüstrisi | Akciğer ve deri kanseri |
| Havacılık endüstrisi | Akciğer kanseri |
| Tekstil sektörü | Akciğer, plevra ve karın zarı kanseri |
| Madeni yağ | Cilt kanseri |
| Metalürji | Burun boşluğu ve akciğer kanseri |
| Taş yontma, heykeltıraşlık | Akciğer kanseri |
| Kuru temizleme | Akciğer, kan ve yemek borusu kanseri |
Meslek hastalıklarının genel özellikleri ise aşağıdaki gibidir:
- İş ile hastalık arasında neden sonuç ilişkisi vardır.
- Çalışma koşulları doğrudan ve tek etkendir.
- Aynı şartlar altında deneysel olarak meslek hastalıkları oluşturulabilir.
- Meslek hastalıkları tanısı, alanda uzmanlaşmış hekimler tarafından konulabilir.
- Meslek hastalıkları her zaman fiziksel belirti göstermeyebilir. Bu hastalıkların psikolojik sorunlar olarak ortaya çıkması da mümkündür.
- Sigortalının çalıştığı işten dolayı meslek hastalığına yakalanmış olduğunun rapor ile kanıtlanması gerekir. SGK sağlık kurulunun tespiti de gerekli olabilir.
Meslek hastalığı örnekleri için inşaat sektörünü ele alalım. Nitekim inşaat sektörü, meslek hastalıklarının en çok görüldüğü sektörlerin başında gelir. İnşaat sektöründe her çalışan risk altındandır. Örneğin, duvar ustası ayakta çalışma ve ağır yük taşıma risklerine; boyacı solvent buharları ve toksik metaller soluma riski taşır. İnşaat sektöründe uzun süre çalışan kişilerde özellikle de ağır makine seslerinden dolayı işitme kaybı oluşabilir. İşitme kaybının görülmesi 10 yılı aşkın sürede olabilir.
| İş kazası ile meslek hastalığı arasındaki fark | |
| Meslek hastalığı | İş kazası |
| Zaman içinde meydana gelir. | Aniden oluşur. |
| Tamamen mesleki faaliyetten kaynaklanır. | Mesleki faaliyet dışı da meydana gelebilir. |
İlgili kanun kapsamında meslek hastalığında;
- Günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi,
- Sürekli iş göremezlik geliri bağlanması,
- Ölen sigortalının hak sahiplerine ödenek verilmesi mümkündür.
Meslek Hastalıkları Hakkında Merak Edilen Sorular
Meslek Hastalıkları Ne Kadar Sürede Ortaya Çıkar?
Meslek hastalıkları belirtileri ve ortaya çıkma süresi hastalığın hangi grupta olduğu doğrultusunda farklılık gösterir. Genel olarak süre hastalığa neden olan etmenle teması takip eden 1 hafta ile 30 yıl sonrasında meslek hastalıkları görülür.
En Sık Görülen Meslek Hastalığı Nedir?
SGK verilerine göre en sık görülen meslek hastalığı omurga travmalarından sonra oluşan pnömokonyoz hastalığıdır. Türkiye’de en sık görülen meslek hastalıkları arasında silikozis adı verilen akciğer rahatsızlığı da vardır. Silikozis, aşırı miktarda silika tozunun solunmasından kaynaklanan bir hastalıktır. Daha çok taş ocakları ve madenlerde çalışan emekçilerde görülür.
Bir Hastalığın Meslek Hastalığı Olmasında Aranan Şartlar Nelerdir?
Meslek hastalığı raporu ile tazminat almak mümkündür. Sağlık kurulu raporu ile hak alınabilmesi için sağlanması gereken meslek hastalığı şartları şunlardır:
- Sigortalı işçi olmak (sigortasız olunması durumunda meslek hastalığı tespit davası açarak tespit yapılması gerekli olur)
- İşin yapıldığı sırada oluşması şartı
- Hastalığın aniden değil, sürekli olarak çalışma nedeniyle oluşması
- Tanısı konulan hastalığın, SGK tarafından yayımlanan listedeki hastalıklardan olması ve listede belirtilen sürelerde ortaya çıkmış olması.
Meslek hastası olduğunuzdan şüpheleniyorsanız meslek hastalıkları hastanesi için sevk isteyin. Tetkikler yapıldıktan sonra hasta dosyanız SGK bünyesindeki Teftiş Kuruluna ve Yüksek Sağlık Kuruluna gönderilir. İş gücü kaybının yüzde 10’un üzerinde olması durumunda kalıcı veya geçici iş göremezlik ödeneği almanız mümkün olur. Kaybınızın %60 ve üzeri olması durumunda malulen emekli olabilirsiniz.
Özetle;
Meslek hastalıkları nedir başlığı altında meslek hastalıkları hakkında mini rehber niteliğinde yazı hazırladık. Rehberimiz sayesinde hangi hastalıklar meslek hastalığına girer ve ne yapmak gerekir gibi konularda bilgi sahibi olabilirsiniz.
Çalıştığı işten dolayı meslek hastalığına yakalanan kişilerin hak talep etme hakkı doğar. Meslek hastalığı tazminatı hesaplama, meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının ailesinin hakları gibi konularda kapsamlı bilgi için avukata danışmanızı öneririz. Meslek hastalıkları sınıflandırması bilgilerinin ardından meslek seçimi konusunda bilgi edinmek istiyorsanız Meslek Seçimi Nasıl Yapılır başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.
