Meslekler yazı dizimize sayısal alanın göz önündeki mesleklerinden biri olan diyetisyenlik ile devam ediyoruz. Diyetisyen nasıl olunur ve ne iş yapar sorusundan hareketle mesleğe dair merak edilenleri irdeleyeceğiz. Hadi başlayalım.
Diyetisyen Olmak İçin Gerekenler
Diyetisyen olmak için öncelikle üniversitelerin 4 yıllık beslenme ve diyetetik bölümünden mezun olmak gerekir. Diyetisyen adayları 4 yıllık lisans eğitimi sürecinde; insan fizyolojisi, genetik, beslenme biyokimyası, beslenme psikolojisi ve sağlık etiği gibi alan bilgisi içeren dersleri tamamlarlar. Bu ders içerikleri de beslenme ve diyetisyen uzmanlarının donanımlı bir şekilde hizmet vermelerine yöneliktir.
Diyetisyen olmak için muhakkak karşılanması gereken eğitim yolu dışında belli başlı niteliklerden de söz etmek mümkündür. Birazdan sıralayacağımız tüm nitelikler, diyetisyenliğinin disiplinlerarası bir özelliğe sahip olmasını içerir.
Bilindiği üzere diyetisyenler, danışanlara sağlıklı beslenme ve diyet tedavileri hakkında gerekli bilgileri sunarlar. Bu da diyetisyenlerin; psikoloji, fizyoloji, sosyoloji, genetik, spor ve istatistik alanlarında geniş bilgi ve fikir sahibi olmalarını gerektirir. Çünkü kendilerine danışacak kişileri, hem beslenme psikolojisi hem de sağlık sosyolojisi açısından değerlendirmeleri lazımdır. Yine danışman-danışan ilişkilerinin sürdürülebilir şekilde devam etmesi adına iletişim becerilerine de sahip olmaları şarttır. Topluca sıralarsak diyetisyen olmak için gereken nitelikler şöyledir:
- Yazılı ve sözlü iletişim becerilerine sahip olmak,
- Halk Sağlığı Üzerine Araştırmalar Yapmak,
- Mesleği ve Alanı ile İlgili Güncel Gelişmeleri Takip Etmek,
- Mesleki Bilgi Açısından Değişim ve Yeniliklere Açık Olmak,
- İngilizce Başta Olmak Üzere Yabancı Dil Yetkinliğine Sahip Olmak,
- Gözlem ve Analiz Yetkinliğini Geliştirmek,
- İstatistik Bilgileri Yorumlama ve Analiz Etme.
Yukarıdaki bazı nitelikler, 4 yıllık eğitim sürecinde kazanılan nitelikleri içerir. Kimi nitelikler ise bu mesleği tercih etmek için kişide zaten var olan kişilik özellikleridir. Örneğin; iletişim becerilerine sahip olmak, gözlemci kişilik ve istatistiksel verilerle ilgilenme gibi nitelikler, geliştirebilir olmakla beraber kişilik özelliği olarak da görülür. Mesleki bilgi ve beceri kapsamında diyetisyen olmak isteyenlerin geliştirmeleri gereken yetkinliklerden biri de yabancı dil kullanımıdır. Mesleğe dair güncel gelişmeleri takip etmek ve iş olanakları açısından öne çıkmak için İngilizce başta olmak üzere en az bir yabancı dili öğrenmek gerekir. Şimdi, tüm nitelikleri yerine getiren bir diyetisyenin hangi işleri yerine getirdiğine göz atalım.
Diyetisyen Ne İş Yapar?
Öncelikle Sağlık Meslek Mensuplarının İş ve Görev Tanımına Yönelik Yönetmeliğine göz atmak gerekir. Yönetmeliğe göre diyetisyenin yetki ve sorumlulukları dahilinde edindiği görevler şu şekildedir:
- Yaş, cinsiyet ve fiziksel uğraşı gruplarına uygun olarak sağlıklı bireyler için enerji ve besin ögeleri gereksinimlerini belirleyerek sağlık beslenme programı hazırlar.
- Özel grupların da beslenme ihtiyaçlarına yönelik çalışmalarının yürütülmesinde görevlendirilir.
- Besin analizleri yaparak sağlıklı beslenmeye ve özel amaçlara yönelik besin grupları belirler ve bunların doğru kullanımlarını sağlar.
- Toplumsal beslenme sorunlarına ve söz konusu sorunların çözümüne ilişkin çalışmalarda görev edinir. Ulusal, bölgesel ve yerel düzeyde de besin ve beslenme politikalarının oluşturulması, eylem planının yürütülmesi ve uygulanmasında görev edinir.
- Hekim yönlendirmesiyle gelen hastaların beslenme ve diyet programlarını düzenler.
- Bireylerin hastalıklarına laboratuvar bulgularına, antropometrik ölçümlerine ve tedavilerine uygun olacak şekilde besin ögesi takviyesini belirler. Diyet tedavilerini ve beslenme eğitimlerini de planlar, uygular ve izler.
- Hastaların sağlık kuruluşlarındaki hastane malnütrisyonuna (kötü beslenme) maruz kalmamalarına adına gerekli önlemleri alır.
- Hastaların diyet ile birlikte normal yemekleri ile ilgili de istek ve eğitimlerini tespit eder, yemek listelerini tabibin tespit ettiği esaslara göre hazırlar. Hastayı da yemek rejimi konusunda eğitir. Süreç boyunca hastaların yemeklerini yiyip yemediklerini kontrol eder.
- Hastalara verilecek enteral, oral, parenteral beslenme ürünlerinin seçimi, hazırlığı, uygulamaları, eğitimi ve izleme süreçlerinde yer alır.
- Satın alınacak gıda maddelerinin besin miktarını belirler ve değerlendirme çalışmalarında görev edinir.
- Beslenme hizmetinde çalışan personellerin denetimini yapar, hizmet içi eğitimleri planlayarak uygular.
- Verilen hizmet kapsamında besin, personel, araç gereç temizliği ve hijyeni ile ilgili gerekli önlemlerin alınmasını sağlar.
- Menü planlamasını yapar ve hazırlanan menüleri denetler. Standart yemek tariflerinin geliştirilmesini sağlar, gerektiğinde de günün ve kurumun şartlarına uygun düzenlemeleri yapar.
- Yiyecek-içeceklerin uygun yöntemler dahilinde depolanmasını sağlayarak depodan yiyecek-içecek çıkışını denetler.
- Toplu beslenme alanlarının ve araç-gereçlerin günün şartlarına uygun ve ihtiyaca cevap verebilecek standartta olmasını sağlar. Yemek hazırlama, pişirme ve servis alanında oluşabilecek kazaları önleyici tedbirlerin alınmasına yardımcı olur.
- Yiyeceklerin hazırlığı, pişirilmesi ve servisi meslek etiği ve ilkelerine göre tüketime sunulmasını denetler.
- Besin güvenliğinin sağlanmasına yönelik kalite sistemlerinin kurulmasında görev edinir.
Yönetmelik, diyetisyenin görevlerini genel olarak böyle sıralar. Diyetisyen denince akla gelenler ise tabii ki diyet ve yemek listeleridir. Diyetisyenin başlıca görevi, kendisine danışan kişilerin sağlıklı besin ve beslenme düzenine geçmelerine önayak olmaktır. Buna yönelik de kişinin yaş, kişilik özellikleri, sosyal durumu, beslenme rutini ve hastalık geçmişi göz önünde tutularak faydalı bir besin zinciri oluşturur. Ayrıca diyetisyenler, sağlık sorunlarını tespit ederek beslenme alışkanlığını en iyi şekilde sürdürecek uygulamalar planlar. Genel görevler dışında diyetisyenlerin ne iş yapacakları çalıştıkları alana göre de değişir.
Diyetisyen Nerede Çalışır?
Diyetisyenlerin başlıca çalışma alanları; hastaneler, spor merkezleri, oteller ve kendi diyet ve beslenme merkezleridir. Diyetisyenlik mesleği genellikle özel sektörde kendini gösteren meslekler arasındadır. Bununla birlikte kamu kurumları için diyetisyen alımları da mevcuttur. Devlet hastaneleri ve ilçe sağlık müdürlükleri, diyetisyenlerin atabileceği kurumlardır. Bu yıl için konuşursak (2022) ilgili kurumlara atanmak için atanma puanının en az 90 puan olması gerektiğini söyleyebiliriz.
Özel sektörde ise iş olanakları daha geniştir. Spor merkezleri, eğitim kurumları, sanayi kuruluşları ve gıda araştırma enstitülerinde iş bulmak mümkündür. Mesleki anlamda kendini geliştiren ve yeterli sermeyesi bulunan diyetisyenler, kendi beslenme ve diyet merkezlerini de açabilirler. Öte yandan spor kulüpleri ve eğitim kurumları da diyetisyen alımını destekleyen alanlar arasındadır.
Tüm bu iş olanakları dışında yüksek lisans ve doktora seçenekleri de unutulmamalıdır. Mesleki yetkinliği geliştirmek amacıyla lisansüstü çalışmalara katılma yolu tercih edilebilir. Ayrıca kendini farklı alanlarda geliştirerek iş olanağı yaratmak isteyen diyetisyenler; spor psikolojisi, halk sağlığı, beslenme ve gıda bilimleri, genetik ve gıda mühendisliği gibi ilgili alanlarda lisansüstü programlara katılabilirler.
Diyetisyen Maaşları Ne Kadardır?
Diyetisyenlik mesleği dahilinde merak edilen sorulardan biri de özel sektör ve devlette diyetisyen maaşları ne kadardır sorusudur. Bu sorunun yanıtını net şekilde vermek zor olsa da maaşa dair bir şeyler söylemek de mümkündür.
Öncelikle yeni mezun diyetisyenlerden başlayalım. Yeni mezunlar, edindikleri bilgi ve yetkinlik ile hemen beslenme ve diyetisyen uzmanı olamazlar. Atanan ve devlet hastanelerde çalışan yeni mezun diyetisyenler, 10.000 TL civarındadır. Devlet hastanesinde diyetisyen maaşı genel olarak 10.000 TL’den başlamakla beraber 13.500 TL’ye kadar da yükselir. Maaşı etkileyen başlıca faktör ise kıdemdir. Özel sektörde ise maaş konusunun daha belirsiz olduğunu söylemek gerekir. Yeni mezunlar asgari ücretin biraz üstünde çalışabilirken özel sektörde de deneyim önemli bir kriterdir. Beslenme ve diyet merkezlerinde çalışan beslenme uzmanları ise 8.000 TL ile 10.000 TL arasında değişen maaş alırlar. Özel sektörde de deneyim ile birlikte çalışılan alan ve sektör direkt maaşı etkiler. Verdiğimiz tüm rakam aralıkları ise 2022 yılı için geçerlidir.
Diyetisyen nasıl olunur ve ne iş yapar soruları eşliğinde mesleğe dair bilinmesi gerekenleri aktardık. İlginize çeken ve bilgi edinmek istediğiniz meslek varsa sizi blog sayfamıza bekleriz.
