Oyun bir eğlence aracı olmanın ötesinde anlamlar taşır. Öyle ki çocuk ruh sağlığı alanında kullanılan değerli terapi yöntemlerinden biridir. Gelin oyun terapisinin önemi konusuna değinerek bu değerin sebeplerini, terapinin nasıl yapıldığını ve sürecin nasıl sonuçlandığını irdeleyelim.
Oyun terapisi kavramını ilk defa duymuş olabilirsiniz. Aslında oyun terapisinin geçmişi psikoterapinin ortaya çıktığı 1900’lü yıllara dayanır. Son dönemlerde çocuk ruh sağlığında modern yaklaşımlar izleyen uzmanlar, çocuklarla terapötik bağ kurabilmek ve onların kendilerini ifade etme becerisi kazanmasını, sağlamak ve iyi hissetmesine yardımcı olmak için oyun terapisinden yararlanmaya başlamıştır.
Oyunun Önemi
Dünyanın farklı coğrafyalarında farklı kültürlerde doğan çocuklar oyun oynayarak büyür. Oyun oynamanın öncelikli amacı çocuğun eğlenerek hoş vakit geçirmesi olarak algılanır ve kısmen doğrudur; fakat oyun sadece bir eğlence aracı değildir. Oyunun psikomotor gelişimine, dil gelişimine, sosyal gelişime, duygusal gelişime ve zihin gelişimine fayda sağlaması bu durumun göstergesidir.
Oyun kavramı bugüne dek alanında otorite pek çok kişi tarafından farklı şekillerde tanımlanmıştır. Bazı ortak ifadeler çocuklar için oyun terapisi uygulamanın ve oyunun önemine işaret eder. Bu ifadeler şunlardır:
- Çocuğun uzmanlık alanı
- Çocuğun yaşadığı, dile getiremediği problemlerini çözmek için fırsat
- Çocuğun kendisini ifade etmesini sağlayan araç
- Çocuğun kendini keşfetme yöntemi
- Çocuk gelişiminin tamamlayıcısı, destekleyicisi
- Çocukların aldıkları seçimlerin, hissettikleri duyguların yansıması
- Çocukların evrensel dili
Oyun çocuğun hoş vakit geçirmesini sağlamasının yanı sıra hareketlerini kontrol altına almasını sağlar. Oyun sırasında yeni sözcükler öğrenmesi sayesinde iletişim becerilerini geliştirir. Özellikle de doktoru canlandırma gibi dramatik oyunlar çocuğun kelime haznesinin gelişmesinde etkilidir. Çocuğun tek başına değil de akranlarıyla birlikte oynadığı oyunlar saygı duymayı ve başkalarının da farklı hisleri olabileceğini kabullenmelerini sağlar. Oyun sayesinde çocuklar kendi kendine problem çözme, analiz yapma gibi beceriler kazanır.
Oyun Terapisti Ne Yapar?
Oyun terapisinde oynanan oyunlar ve çocuğa sunulan oyuncaklar sayesinde çocukla terapist arasında terapötik ilişki kurulur. Çocuklar oyunlarında aslında sözel olarak ifade edemediklerini anlatmış olur. Oyun terapisi çocuğun yerinde ve uygun davranışlarda bulunmanın değerli olduğunu anlamasına yardımcı olur.
Oyun terapisti bu süreçte duruma göre hangi oyuncakları sunacağına karar verir. Yönlendirmeli veya yönlendirmesiz terapi yöntemlerini kullanarak terapötik ilişki kurar. Oyun terapisti çocuğun terapötik oyunlar oynaması için ortam oluşturabilmek için şu araç ve yöntemleri kullanır:
- Kukla
- Aile panosu
- Blob ağaçları
- Mandala
- Kum tepsisi
- Terapötik masallar
- Fotoğraflar
- Terapi kartları
Oyun terapisinde kullanılan oyuncaklar ise şunlardır:
- İçinde eşyalar da bulunan bir bebek evi
- Biberon gibi bebek bakım oyuncakları
- Oyuncak askerler ve askerlik malzemeleri
- Büyük bir bez bebek
- Oyuncak hayvanlar
- Oyun çadırı
- Tamir aletleri
- Çocuk aktivite masası ve sandalyesi
- Kukla
- Oyun terapisi kumu ve kum tepsisi
- Parmak boyası
- Kil
- Temizlik arabası gibi oyuncak temizlik eşyaları
- İnsan, ev, hayvan ve nesne resimleri
- İp ve oyuncak takılar
- Araba, uçak gibi taşıt oyuncakları
- Kelepçe
- Dart silahı
- Soyguncu maskesi
- Bükülebilir belirsiz figürler
- Plastik tabak ve bardaklar
- Dondurma çubukları
- Koli bandı
- Keskin olmayan makas
- Otorite sembolü figürler (asker, polis)
Oyun Terapisi Kimler Alabilir?
Psikososyal gelişim sağlayabilmek bir çocuğun en önemli ihtiyacıdır. Bu konuda hassas davranan bilinçli ebeveynler çocukları için oyun terapisi uygulanmasını talep eder. Oyun terapisi 3-12 yaş aralığındaki çocuklara uygulanır. Son yıllarda 0-2 yaş bebekler için de oyun terapisi uygulanmaya başlamıştır. Oyun terapisinin önerildiği ve oyun terapisine en çok başvurulan problemleri şöyle sıralayabiliriz:
- Öfke kontrol bozukluğu
- Ayrılık anksiyetesi
- Dikkat eksikliği ve hiperaktivite
- Aile içi şiddet
- Kronik hastalıkların etkisi
- Evlat edinilmiş olma
- Kardeş kıskançlığı
- Öğrenme güçlüğü
- Aşırı utangaçlık
- Fiziksel veya psikolojik şiddet
- İstismar
- Tıbbi nedeni tespit edilemeyen baş veya mide ağrısı sorunları
- Düşük benlik saygısı (kendisi hakkında negatif düşünmesi)
- Bir yakının ölümü
- Takıntılı cinsel davranışlar
- Özgüven eksikliği
Oyun Terapisi Ne Kadar Sürer?
Oyun terapisi hakkında en çok merak edilen konulardan biri terapinin süresidir. Terapi çocuğun gelişimine ve yaşına uygun oyunlar oynayıp, olumsuz temalı oyuncaklardan uzak durmasıyla sonuçlanır. Seanslar genellikle haftada bir defa 45-60 dakika süreyle yapılır.
Oyun terapisinde seansın ne kadar sürdüğünü belirleyen çocuğun gelişimi ve yaşadıkları travmadır. Terapiye neden olan durumun ortaya çıkışından sonra ne kadar erken terapiye başlanmışsa terapi o kadar kısa sürede sonuçlanabilecektir. Ağır vakalarda terapi seans sayısının artması mümkündür. Bu durumlarda 6 ay oyun terapisi uygulanması gerekebilir.
Dipnot: Anne Babalara Öneriler
Oyun terapisi aslında aile terapisinden de izler taşıyan bir psikoterapi yöntemidir. Dolayısıyla terapi sürecini yalnızca çocuk için değil aile için de terapi süreci olarak değerlendirebiliriz. Nitekim çocukların yaşadıkları sorunlar ailelerden ayrı düşünülmez. Anne babaların özellikle bahsettiğimiz durumlarda çocukların oyun terapisi almalarını sağlaması önem taşır.
Oyun terapisi çocuğun iç dünyasını keşfetmek için fırsattır. Hatta aileler için çocuklarını daha iyi tanıma yöntemi ifadesini kullanmamamız yanlış olmayacaktır. Ailelerin evde oyun terapisi uygulayabilmesi mümkündür. Bunun için evde oyun terapi odası hazırlama, oyun terapisi süreci ve oyun terapisinde kullanılan oyuncaklar gibi konularda bilgi alabilecekleri oyun terapisi eğitimi, hatta oyun terapisini terapotik masallarla destekleyebilmek için de masal anlatıcılığı eğitimini almaları faydalı olur.
Ailelerin oyun terapisti seçerken şu sorulara yanıt bulması önem taşır:
- Terapistin asıl uzmanlık alanı nedir ve ağırlıklı olarak çalıştığı alanlar nelerdir?
- Çocuk terapistin yanında rahatsızlık duyduğunu belli eden bir davranış sergiliyor mu?
- Terapiste telefona ulaşmak mümkün mü?
Ailelerin, çocuğun farklı oyunlar kurmasını sağlayacak farklı oyuncaklar alması önem taşır. Ailelerin dikkat etmesi gereken diğer detaylar şöyle:
- Oyun odasında çocuğun yaşına ve gelişimine uygun olmayan oyuncakların bulunmaması
- Oyun terapisinin uygulanmasında faydalı olacak oyuncakların alınması (kinetik kum ve kum tepsisi, kukla, resim malzemeleri vb.)
- Oyuncakların hepsini kutuya doldurmak yerine oyuncakları kategorize ederek depolamak ve çocuktan aynı düzeni istemek
- Çocuğun oyununu birdenbire kesmemesi
- Oyuncak satın alırken çocuğun istediği oyuncakların alınması ve istediği oyuncaklar alınmadığında bunun sebebinin anlayabileceği şekilde anlatılması
Özetle;
Oyun çocukların kendilerini ifade etme yöntemi olması nedeniyle çocuk ruh sağlığı alanında uzman kişilerin terapi yöntemidir. Nitekim oyun terapisi sayesinde çocuklar için güvenli bir ortam inşa etmek mümkün olur. Bu yazımızda oyun terapisi kimler alabilir, oyun terapisi ne kadar sürer gibi soruları yanıtlayarak oyun terapisinin önemi konusunu mercek altına aldık ve anne babalar için ipuçları paylaştık. Siz de oyun terapisi oyuncakları kullanarak çocukların iç dünyasına açılan kapıyı aralayabilme yetisine sahip olmak isterseniz oyun terapisi eğitimi almanızı öneririz.
