Bölümleri tanıttığımız yazı dizimizin bugünkü konuğu bilgi ve belge yönetimi bölümü. Bilgi bilimi kapsamında olan bilgi ve belge yönetimi, 4 yıllık eğitim sunarak öğrencilerin de bu alanda kazanım yaratmalarına olanak sağlar. Peki bilgi ve belge yönetimi eğitimi öğrencilere ne sunar, mezunların iş olanakları nelerdir? Bölüm, hangi üniversitelerde yer alır? Cevaplar için yazımıza geçme vakti.
Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Nedir?
Bölüm ile ilgili söyleyebileceğimiz en temel şey, bölümün EA puan türünden öğrenci aldığıdır. Lisans eğitime bağlı olarak öğrencilere ulaşan bölüm; arşivciliğin, kütüphaneciliğin ve dokümantasyonun birleştiği bir alan eğitimi sunar. Bölüm, daha önce kütüphanecilik ve arşivcilik olarak adlandırılan bölümlerin 2002’de birleşmesiyle ortaya çıktı. Bilgi ve belge yönetimi programının amacı; arşiv, kütüphanecilik ve belge yönetim işlemlerini için gerekli bilgi ve becerilere sahip mezunlar yetiştirmektir. Bölüm, geleneksel arşiv ve kütüphanecilik hizmetleri dışında bilginin var olduğu her alandaki dokümantasyon süreçleri için de gerekli yetkinlikleri kazandırır.
Bilgi ve belge yönetimi programı, bilgi sistemlerini ele alarak öğrencilerinin bilgileri, belge yönetiminde nasıl işleyebilecekleri aktarır. Bu bakımdan bölüm, veri bilimi ve analizi hakkında da değerli bilgiler sunar. Mezunlar da oldukça çeşitli olan iş alanlarında farklı yetkinliklerle çalışma olanağı yakalarlar. Bununla beraber bölüm nezdinde sorunlar da hiç yok değildir. Mezunların en çok dert yandığı konuların başında, bölümün kamuda göz ardı edilmesi gelir. Bilgi ve belge yönetimi atamaları en düşük atama verilerine sahip alanların başında gelir. Bölüm, özel sektörde farklı adlandırmalarla mezunlara iş yaratabilse de kamuda gitgide azalan atamalar söz konusudur.
İş alanları dışında bilgi ve belge yönetimi eğitimine dair bilinmesi gerekenlerden biri de derslerin içeriğidir. Bölüm, kütüphanecilik işlemlerinden programlama dillerine kadar uzanabilen bir müfredata sahiptir. Mezunların yüzünü güldüren en olumlu unsurlardan biri de işte bu kapsamlı ders içerikleridir. Mezunlar, bir yandan kütüphane ve arşiv hizmetlerini tanırken bir yanda da bilgi teknolojisine dair gerekli kodlama işlemlerini öğrenirler. Kendini geliştiren mezunlar da bilgi sistemleri dahilinde bilişimle ilgili çalışma sahalarında iş bulabilir. Şimdi gelin, mezunlara farklı kariyer kapıları açabilen ders içeriklerine bir göz atalım.
Bilgi ve Belge Yönetimi Dersleri Nelerdir?
Bilgi ve belge yönetimi dersleri, her üniversitede aynı adlandırmalara sahip değildir. Ayrıca bölümün eğitim müfredatı üniversitelerde yer yer farklılaşır. Yine de temel ve genel kategoride yer alarak öğrencilere aktarılan ders içerikleri mevcuttur. Bunlar genellikle bilgi kaynakları, arşivcilik, belge yönetimi ve bilgi ve belge yönetimine giriş dersleridir. Bölüm, bunlar haricinde algoritmaya giriş, temel programlama, Osmanlıca, kütüphane ve baskı tarihi gibi dersleri de içerir.
Genel olarak bilgi ve belge yönetimi dersleri şöyledir:
- Bilgi ve Belge Yönetimine Giriş
- Bilgi Bilimine Giriş
- Bilgi Kaynakları
- Bilgi Yönetimi
- Araştırma Yöntemleri
- Osmanlı Paleografyası
- Belge Yönetimi
- Sistem Analizi
- Arşiv Kaynakları
- Veri Tabanı
- Bilgi Mimarisi
- Bilgi Ekonomisi
- Osmanlı Matbaacılığı
- Osmanlı Türkçesi
- Masaüstü Yayıncılık
- Mesleki İngilizce
- Programlamaya Giriş
- İleri Programlama
- Akademik Yazma Becerileri
- Bilgi Okuryazarlığı
- Halk ve Okul Kütüphaneleri
- Bilgi Merkezleri Yönetimi
- Dizinleme Teknikleri
- Web Tasarımı
- Yönetim Bilgi Sistemleri
- Meslek Etiği
- Bilgi Hizmetleri
- Temel Bilgi ve İletişim Teknolojisi Kullanımı
- Staj Uygulaması
Yukarıdaki dersler zorunlu ve seçmeli ders kategorisinde yer alır. Bu dersler dışında, çoğu bölümde bulunan Türk dili, İngilizce, Atatürk ilkeleri ve İnkılap tarihi ile İletişim Teknolojileri dersleri de bölümde yer alır. Ayrıca bölüm derslerinden olan Osmanlıca, arşivcilik ve eski belgeleri okumak için verilen en kapsamlı ders konularındandır. Yine bölümde yer alan staj uygulaması da öğrencilerin arşivlerde, kütüphanelerinde ve bilgi merkezlerinde deneyim elde etmelerine önayak olur.
Bilgi ve Belge Yönetimi Hangi Üniversitelerde Var?
Bilgi ve belge yönetimi bölümü çoğunlukla devlet üniversitelerinde yer alan bir bölümdür. Bölümün yer aldığı tek vakıf üniversitesi, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesidir. Bu üniversiteler dışında bölüm en çok İstanbul’daki devlet üniversitelerinde eğitim sunar. Genel olarak bilgi ve belge yönetimi eğitimine yer veren üniversiteler şu şekildedir:
- Ankara Üniversitesi
- Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Atatürk Üniversitesi
- Bartın Üniversitesi
- Çankırı Karatekin Üniversitesi
- Hacettepe Üniversitesi
- İstanbul Üniversitesi
- İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- İzmir Katip Çelebi Üniversitesi
- Kastamonu Üniversitesi
- Marmara Üniversitesi
- Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi
- İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi
Bilgi ve belge yönetimi programı bulunan üniversiteler, edebiyat fakültesi veya fen-edebiyat fakültesi aracılığıyla öğrencilere eğitim verirler. Yukarıdaki üniversiteler sıralandığında, aday öğrencilerin dikkate alması gereken en temel unsurlardan biri ise bölüm ve üniversite olanaklarıdır. Bu açıdan bakıldığında, İstanbul, Ankara ve İzmir ilindeki üniversiteler, kalan üniversitelerden daha öne çıkarlar.
Bilgi ve Belge Yönetimi Taban Puanları ve Başarı Sıralamaları
Bilgi ve belge yönetimini tercih etmek isteyenlerin, merak ettikleri konulardan biri de bölümün taban puanlarıdır. Bölümün taban puanları ve sıralamaları, diğer bölümler gibi her yıl değişiklik gösterir. O yılın uygulanan sınavın yapısı,
Bölümün, 2021 verilerine göre taban puanları ve sıralama değerleri şu şekildedir:
| Üniversite | Taban Puan | Sıralama |
| Hacettepe Üniversitesi | 294,31214 | 316.535 |
| Ankara Üniversitesi | 288,53801 | 343.675 |
| İstanbul Üniversitesi | 284,35007 | 364.261 |
| Marmara Üniversitesi | 282,06118 | 376.103 |
| Yıldırım Beyazıt Üniversitesi | 275,75098 | 410.648 |
| İstanbul Medeniyet Üniversitesi | 273,32159 | 424.723 |
| İzmir Katip Çelebi Üniversitesi | 243,01685 | 640.792 |
| Marmara Üniversitesi | 237,46561 | 689.678 |
| Atatürk Üniversitesi | 234,74945 | 714.679 |
| Kastamonu Üniversitesi | 226,90819 | 794.088 |
Bilgi ve Belge Yönetimi İş Olanakları
Bilgi ve belge yönetimi iş imkânları, aday ve bölüm öğrencilerinin en çok sorduğu soruların başında gelir. Bölümün çalışma alanları, kamu sektörüyle sınırlı değildir. Aslına bakılırsa bilgi ve belge yönetiminin özel sektörde karşılığı daha fazladır. Sadece mezunlar, hangi çalışma alanında çalışabileceklerini henüz keşfetmemiş durumdadır. Ayrıca bazı üniversitelerdeki eğitimler, sınırlı bilgi aktararak da eksik kazanımlar sunarlar. Bundan dolayı da mezunlar belirli alanlara sıkışırlar. Peki teorik olarak bilgi ve belge yönetiminin iş olanakları nelerdir?
Mezunların başlıca çalışma alanı kütüphanelerdir. Mezunlar, kurum ve kuruluşların kütüphanecileri olarak çalışırlar. Bölüm mezunları, kütüphaneci iş ilanlarına başvurarak kurumun belirlediği iş tanımına göre görev alırlar. Mezunların çalışabileceği bir diğer çalışma sahası da bilgi merkezleridir. Özellikle üniversitelerin bilgi merkezleri, kendini geliştiren mezunların başlıca iş alanlarındandır. Bununla beraber kamu ve özel sektörün arşivcilik departmanında, yazılım ve bilişim şirketlerinde çalışma olanağı mevcuttur. Kodlama dillerini öğrenerek ileri seviye bilgiler edinenler; bilgisayar işletmeni, veri giriş elemanı, sistemi analisti ve web tasarımcı olarak çalışabilirler.
İstatistiklerle Bilgi ve Belge Yönetimi
Bilgi ve Belge Yönetimine Yer Veren Toplam Üniversite Sayısı: 13
Bölüme Yer Veren Devlet Üniversitesi Sayısı: 12
Bölüme Yer Veren Vakıf Üniversitesi Sayısı: 1
Bölüme Yerleşen Son Kişinin Başarı Sıralaması: 952.920
Bölümün Toplam Kontenjanı: 800
Bölüme Yerleşen Kişi Sayısı: 467
Adayların En Çok Tercih Ettikleri Üniversite: Ankara Üniversitesi
Sık Sorulan Sorular
Bilgi ve Belge Yönetimi Açıköğretim Var mı?
Lisans eğitimi sunan bölümün, açıköğretim yoluyla eğitim sunan seçenekleri de vardır. Anadolu Üniversitesi ve Atatürk Üniversitesi, bilgi ve belge yönetimi eğitimini, açıköğretim aracılığıyla aktarır. Ayrıca Atatürk Üniversitesi, ikinci öğretim seçeneğini de ilgililere sunar.
Bilgi ve Belge Yönetimi Mezunları Ne İş Yapar?
Mezunların görevleri, yöneldikleri iş alanına ve işletmenin belirlediği iş tanımına göre değişir. Genel olarak mezunun görevi, bilgilerin sisteme kaydını gerçekleştirmek, verileri analiz etmek ve dosya yönetimini etkinleştirmektir. Okul kütüphanelerinde çalışan mezunlar da günümüz kütüphaneciliğine uygun olarak kitapların ve dokümanların bilgi ve verilerini sisteme aktarırlar.
Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümünün 2 Yıllık Karşılığı Var mı?
Bölümün, aynı kazanımları sunmamakla beraber belirli konularda ortaklaştığı 2 yıllık karşılığı vardır. Bilgi yönetimi adıyla eğitimi verilen bölüm, 2 yıllık eğitim sonucu bilgi ve belge yönetimine dikey geçiş hakkı kazandırır. Bölüm, bilgi ve belge yönetimine göre daha az iş olanağına sahiptir.
EA puan türünün pek de göz önünde olmayan bölümlerinden birini ele aldık. Aslında bilginin olduğu her yerde bilgi ve belge yönetiminden söz etmek mümkündür. Bununla birlikte bilgi ve belge üretimini destekleyen iş alanları ne yazık ki ülkemizde henüz gelişmemiş durumdadır. Yine de mezunlar, edindikleri kazanımlarla kütüphane ve arşivler dışında kendilerine iş yaratabilecek bilgi birikimine de sahip olarak mezun olurlar.
