Bilirkişilik son dönemlerde çok merak edilen mesleki unvanlardan biri oldu. Siz de bilirkişi nasıl olunur merak ediyor musunuz? Yanıtınız olumluysa ve bilirkişilik şartları hakkında kapsamlı bilgi edinmeye ihtiyaç duyuyorsanız doğru sayfadasınız. Gelin nasıl bilirkişi olunur konusunu irdeleyelim.
Bilirkişi Kimdir?
Bilirkişi nasıl olunur konusundaki detaylara değinmeden önce bilirkişi ne demek açıklayalım. Bilirkişi gerçek veya özel hukuk tüzel kişisidir. Daha açık bir tanım yapmak gerekirse, hakim veya savcı talebiyle uzmanlık alanına göre mahkemeye bilgi sunan kişi ifadesi yeterli olacaktır.
Ceza Muhakemesi Kanununda yer alan şu hüküm bilirkişi atanması gerektiren durumları özetlemiştir: “Çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına re’sen, Cumhuriyet savcısının, katılanın, vekilinin, şüphelinin veya sanığın, müdafiinin veya kanunî temsilcinin istemi üzerine karar verilebilir.” Bilirkişinin yükümlülüklerini ve yetkilerini aşağıdaki tabloda görebilirsiniz:
| Bilirkişinin Yükümlülükleri | Bilirkişinin Yetkileri |
| Görevi kabul | Tedbir alınmasını isteme |
| Davete icabet etme ve yemin etme | Dosyayı inceleme |
| Bildirimde bulunma | Şüpheli, sanık ve tanıkların bilgisine başvurma |
| Bilime ve fenne uygun beyanda bulunma | Ek yardım alma (uzmanlık alanı değilse) |
| Tarafsız davranma | Şüpheli veya sanığa soru sorma (doğrudan veya dolaylı) |
| Sır saklama | |
| Görevi şahsen yerine getirme | |
| Zamanında oy ve görüşünü bildirme |
Bilirkişiler hem soruşturma hem de kovuşturma aşamasında bilgisine ihtiyaç duyulan uzmanlardır. Bilirkişiler delillerin değerlendirilmesi için yardımcı araç niteliği taşıyan bilirkişi raporu hazırlarlar. Yükümlülüklerini yerine getirmeyen bilirkişiler hâkim ve savcılar tarafından reddedilebildiği gibi davaya taraf olan kişiler tarafından davadan alınma talebiyle karşılaşabilirler.
Hangi Meslekler Bilirkişi Olabilir?
Gelelim kimler bilirkişi olabilir sorusunun yanıtına. Kanuna göre 65 adet bilirkişilik temel uzmanlık alanı, 792 alt uzmanlık alanı vardır. Dolayısıyla hemen her meslekte bilirkişiliğin mümkün olduğunu söyleyebiliriz. Bilirkişi raporuna en çok ihtiyaç duyulan mesleklerin mali müşavir, sosyal hizmet uzmanı, doktor, psikolog ve sigorta eksperi olduğunu söyleyebiliriz. 65 alanda temel ve alt uzmanlık alanlarında nelerin olduğunu görmek için Adalet Bakanlığı tarafından yayımlanan şu dosyayı inceleyebilirsiniz.
Nasıl Bilirkişi Olunur?
Bilirkişinin kim olduğunu ve görevlerini açıkladıktan sonra ana konumuzu detaylandırabiliriz. Bir kişinin uzmanlık alanlarında bilirkişi unvanıyla 6754 sayılı bilirkişilik kanunu hükümleri ile işlem yapması için belirli şartları taşıması gerekir. Kimlerin bilirkişi olabileceğini ortaya koyan bilirkişiliğe kabul şartları Bilirkişilik Yönetmeliği’nin 38. Maddesinde şu şekilde belirtilmiştir:
- “Türk Ceza Kanununun 53’üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık, gerçeğe aykırı bilirkişilik veya tercümanlık yapma, yalan tanıklık ve yalan yere yemin suçlarından mahkûm edilmemiş olmak,
- Terör örgütleriyle iltisaklı veya irtibatlı olmamak,
- Kendi isteği dışında bilirkişilik sicilinden çıkarılmamış olmak,
- Disiplin cezası olarak meslekten veya memuriyetten çıkarılmamış ya da yasaklanmamış olmak,
- Başka bir bölge kurulunun listesine kayıtlı olmamak.
- Bilirkişilik temel eğitimi almış olmak
- Bilirkişilik yapacağı uzmanlık alanında en az beş yıl fiilen çalışmış olmak (Sürenin daire başkanlıkları tarafından artırılması mümkündür.)
- Uzmanlık alanını gösteren diploma, mesleki yeterlilik belgesi, uzmanlık belgesi veya benzeri belgeye sahip olmak.
- Bilirkişilik temel ve alt uzmanlık alanları için belirlenmiş olan yeterlilik koşullarını taşımak,
- 25 yaşından küçük olmamak.”
Bilirkişi olma şartları sıraladığımız şekildedir. Bu şartların sağlandığını varsayalım. Peki, bilirkişi olmak için nereye başvurulur? Bilirkişilik başvuruları, bilirkişilik bölge kurulları tarafından alınır. Bilirkişilik müracaatları için süreç şöyle ilerler:
- Başvuru kılavuzu dikkate alınarak e-devlet üzerinden UYAP Bilirkişi Portal Bilgi Sistemi’nde yer alan adımlar izlenir.
- UYAP bilirkişi portalı bilgi sistemi üzerinden yapılacak başvuru sırasında başvuru formu, elektronik imza veya mobil imza ile imzalanır.
- Başvuru sırasında özel hukuk tüzel kişilerinin ticaret sicil tasdiknamesi, bünyesinde faaliyet gösteren gerçek kişi bilirkişileri ve uzmanlık alanlarını gösteren liste, MERSİS numarası, banka hesap numarası ve daire başkanlığı tarafından gerekli görülen diğer belgeleri tamamlamaları gerekir. Gerçek kişilerin yabancı olması durumunda pasaport veya yabancı kimlik numarası ve çalışma iznini gösteren belgeyi sisteme yüklemeleri gerekir. Gerçek kişi olarak başvuruda bulunacak kişilerin, kimlik belgesine ek olarak şu belgeleri de sisteme yüklemeleri gerekir: Yetki çevresinde ikamet ettiğini veya mesleği icra ettiğini gösteren belge, oda faaliyet belgesi veya oda kayıt belgesi, uzmanlık alanında en az beş yıl fiilen çalıştığını gösteren belge, bilirkişilik eğitimini aldığını gösteren sertifika.
Bilirkişilik başvuru sürecinin online ortamda yürütülmesi zorunludur; yazılı olarak veya posta yoluyla başvuru yapılamaz. Vekaleten yapılan başvurular da incelemeksizin reddedilir. Birden fazla bölge kurulu listesine kaydedilmek için başvuru yapılabilmesi de söz konusu değildir. Ayrıca başvuru sırasında üç temel uzmanlık alanı ve en fazla üç alt uzmanlık alanı seçilebilir.
Adli Bilirkişi Nasıl Olunur?
Adli bilirkişi olmanın yolu başvuruda bulunmaktadır. Elbette bunun için bilirkişi başvuru şartlarının sağlanması önemlidir. Başvuru için bölge adliyelerinin resmi sitelerindeki form doldurulur. Ardından adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonu başkanlığına bizzat başvuru yapılır.
Bilirkişilikte mezun olunması gereken bölüm ise alt uzmanlık alanı doğrultusunda değişkenlik gösterir. Örneğin, Adli trafik alanında bilirkişi olmak isteyen kişilerin, mühendislik fakültelerinin inşaat, ulaştırma, makine, otomotiv, mekatronik, elektrik, elektronik veya elektrik elektronik mühendisliği bölümlerinden mezun olmaları gerekir.
Bilirkişi Ne Kadar Kazanır?
Adli ve idari yargı sürecinde bilirkişilere her zaman ihtiyaç duyulur. Bilirkişi unvanına sahip olan kişilerin yaptığı iş ekstra olarak ücretlendirilir. Ücret her yıl değişkenlik gösterir. İşin türü de ücret üzerinde belirleyici olur. Bilirkişi maaşları 2022 yılında en düşük 290 lira olarak belirlenmiştir. 1 Ocak’ta yürürlüğe giren 2022 yılı bilirkişilik asgari ücret tarifesine göre bilirkişilere ödenecek ücretler şöyledir:
- İcra ve iflas daireleri ile satış memurluklarında görülen işler: 290 TL
- Sulh hukuk ve tüketici mahkemelerinde görülen dava ve işler için: 290 TL
- İcra hukuk ve icra ceza mahkemelerinde görülen dava ve işler: 290 TL
- Asliye hukuk mahkemelerinde görülen dava ve işler: 480 TL
- Aile, iş ve kadastro mahkemelerinde görülen dava ve işler: 385 TL
- Asliye ticaret ile fikri ve sınaî haklar mahkemelerinde görülen dava ve işler: 580 TL
- İdare ve vergi mahkemelerinde görülen dava ve işler: 480 TL
- Cumhuriyet başsavcılıklarında yürütülen soruşturmalar: 290 TL
- Sulh ceza hâkimliklerinde görülen işler: 290 TL
- Asliye ceza mahkemelerinde görülen dava ve işler: 480 TL
- Ağır ceza mahkemelerinde görülen dava ve işler: 580 TL
- Bölge adliye ve bölge idare mahkemelerinde görülen dava ve işler: 610 TL
- Yargıtay ve Danıştay’da ilk derece mahkemesi sıfatıyla görülen dava ve işler: 770 TL
Bilirkişilik ek gelir olarak yapılabileceği gibi doğrudan meslek haline de getirilebilir.
Özetle;
Mahkemelerde bilirkişi olmak için ne gerektiğini merak edenler için bilirkişi nasıl olunur başlığı altında bilirkişilik sürecine ilişkin her detayı aktardık. Olaylara tarafsız yaklaşabildiğinizi ve yüksek sorumluluk bilincine sahip olduğunuzu düşünüyorsanız, diğer koşulları da sağlamanız halinde bilirkişi olmak üzere adım atmanızı öneririz. Savcı nasıl olunur ve noter nasıl olunur yazılarımız da ilginizi çekebilir.
