Eğitim ve öğrenme, içine pek çok kavramı alan çatı kategorilerdir. Bu iki kategori içine de giren kavramlardan biri ise informal eğitimdir. Yazımızda da informal öğrenme nedir, formal eğitim ile informal eğitim arasındaki farklar nelerdir sorusunu ele alacağız.
Formal ve İnformal Eğitim Nedir?
Eğitim türleri genel olarak iki kategori özelinde ayrıştırılır. Söz konusu iki kategori, formal ve informal eğitim olarak adlandırılır. Formal eğitim kısaca, okullarda verilen planlı ve programlı eğitim sistemini ifade eder. İnformal eğitim ise okul eğitimi dışında kalan çoğunlukla bireyin kendi çaba ve ihtiyacıyla ortaya çıkan plansız eğitim ve öğrenme türüdür.
Formal ve informal eğitim arasındaki en belirleyici fark da birinin planlı, diğerinin ise plansız bir öğrenme içermesidir. Ayrıca informal eğitim süreci, plansız olduğu kadar kişinin farkında olmadan öğrenme yolunu açtığı bir özelliği de barındırır. Bu bakımdan informal eğitim, gayriresmi eğitim ve deneyimsel öğrenme kavramlarını da içine alır.
Genel olarak informal eğitimin özellikleri şöyledir;
- İnformal eğitim kapsamında kişi/ öğrenci istemsiz şekilde öğrenebilir.
- İnformal öğrenme, günlük bilgilerinin öğrenilmesine de kaynak olur.
- İnformal eğitimde etken öğrenme unsurları gözlem ve taklittir.
- Formal eğitimdeki okul mekânı, informal eğitimde geçerli değildir. Öğrenme yeri, okul sınırlarını aşar.
- Genellikle informal bilgi, toplum ve kültür tarafından deneyim yoluyla aktarılır.
- İnformal eğitim sürecinde yalnızca olumlu bilgiler kazanılmaz. Her yerden bilgi geldiği için gelen bilgi olumlu ya da olumsuz olabilir.
- Hayat boyu eğitim ile informal eğitim aynı şey değildir. Hayat boyu eğitim, genellikle kurslar aracılığıyla planlı ve programlı şekilde kursiyerlere bilgi aktarır.
- İnformal eğitim, kendi kendine öğrenmeyi de kapsar.
- İnformal eğitimi, yalnızca uzman öğretmen ve profesyonel sunmaz. İstemeden dahi bir kişinin öğrenme sürecine katkı sunmak mümkündür. (Örneğin, sık sık çocuğunun yanında resim yapan bir anne veya baba)
- Formal eğitimdeki gibi eğitim-öğretim amacı belli değildir. Anlık ve gelişigüzel bir eğitim-öğrenme deneyimi söz konusudur.
- İnformal eğitim ve öğrenme anlık ve deneyim yoluyla gerçekleştiği için eğitim anına müdahale edilemez.
- Her bireyin informal öğrenme süreci birbirinden farklıdır. Bu farklılığı doğuran temel etkenler şöyledir; toplum, kültür, aile, dil ve bireyin sosyo-psikolojik düzeyi.
Yukarıdakileri özetlersek şöyle bir çıkarım yapabiliriz. İnformal eğitimde eğitim, her yerde ve zamanda verilebilir niteliktedir. Tek bir mekâna sıkıştırılmış bir öğrenme olmadığı için de kişinin daha çeşit ve geniş öğrenme yolları keşfetmesine olanak tanınır. İnformal eğitime örnek olarak da sivil toplum kuruluşlarının öğrenciler için açtığı atölye ve kulüpler verilebilir. Yine televizyonlar ve dijital medya da informal öğrenme mecraları arasındaki yerlerini almışlardır. Hatta günümüzün en etkin informal bilgi erişimine sahip yerleri de dijital medya kaynaklıdır. Dijital medya aracılığıyla aktarılan bilgiler ise sadece olumlu bilgiler değildir.
İnformal Öğrenme Nedir?
İnformal öğrenme, kişinin deneyimsel ya da model alma yoluyla öğrenme kaynağına ulaşmasını ifade eder. İnformal öğrenme, eğitim kurumları nezdinde gerçekleşmediği için olumlu ya da olumsuz bilgi öğrenmek de mümkündür. Keza kimi zaman okullar da çocukların ve öğrencilerin olumsuz bilgi ile davranışları öğrendiği bir kurum olarak görülür. Tekrar informal öğrenmeye geri dönersek bu öğrenme türünün erken yaşlardan itibaren kullanıldığını söyleyebiliriz. Örneğin, ana dili öğrenme süreci, informal öğrenme örneklerinden biridir. Yine gözlem yoluyla ustasından beceri öğrenen çırak da informal öğrenme yöntemini kullanır.
İnformal öğrenme, görmeye dayalı deneyimi de içine alır. Görsel deneyimler, uzun süreli belleğe de rahatlıkla uzanabildiği için informal öğrenme aracılığıyla etkin bir eğitim söz konusu olabilir. Tabii ki bu öğrenme olumlu olabileceği gibi olumsuz bir kazanım da doğurabilir. Örneğin sık sık dijital medya aracılığıyla çocukların suça ve zorbalığa müracaat edilebileceği üzerinde durulur. Fakat informal öğrenme yalnızca medya aracılığıyla kendini göstermez. Bir bütün olarak informal eğitim ve öğrenme; aile, sosyal çevre, kültür ve toplumu kapsayacak şekilde genişler. Tek bir video oyunu ile şiddete yönelmek, ancak çocuğun veya kişinin içinde bulunduğu psiko-sosyal durum ile açıklanabilir.
İnformal Öğrenme Teşvik Edilmeli mi?
Her çocuk ve öğrencinin, formal ve örgün eğitim dışında da yeni bilgi ve deneyim öğrenmeye ihtiyacı vardır. Özellikle içinde bulunduğumuz dijital çağ, okul sınırlarını aşan bir öğrenme deneyimine ışık tutar. Bununla birlikte öğrenme, yalnızca olumlu bir bilgi öğrenmekle sınırlı değildir. Fırsat yaratan dijital çağ olanakları, aynı zamanda olumsuz birçok bilgi ve deneyimin de yaratıcısı olarak karşımıza çıkar. Peki informal öğrenme kapsamında olumlu bilgi ve deneyimler nasıl kazanılabilir veya informal öğrenmeyi etkin kılmak gerekir mi?
Öncelikle informal öğrenmenin istemesek bile gerçekleştiğini unutmamak gerekir. Yani çocuk veya öğrenci, model alma ya da anlık karşılaşma yoluyla rahatça bilgiyi öğrenebilir. Bununla beraber öğrenilen bilginin, her zaman olumlu ya da olumsuz bir karşılığı olmaz. Anlık öğrenilen bilgiler, kimi zaman kısa bellekte toplanır ve kişinin öğrenmesine de ciddi bir katkı sunmaz.
Olumlu kazanım sağlayan informal eğitim ve öğrenme ise öğrencinin ve kişinin bütünsel gelişimine katkı sunar. Eğitim kurumlarının sınırlı ve resmi öğretim yolları dışında da farklı bilgi ve deneyimlerin olduğunu kendimize sık sık hatırlatmalıyız. Özellikle erken çocukluk ve gelişim çağındaki çocukları, yalnızca formal eğitim anlayışına terk etmemek gerekir. Ancak informal öğrenmenin de kulaktan kulağa yayılabileceği ve her zaman olumlu olmayacağını unutmamak lazımdır.
İnformal eğitim nedir, özellikleri nelerdir ve formal eğitim ile aralarında farklar nelerdir sorularını ele aldık. Eğitim kavramları ve gelişmeleri ile ilgili daha fazla bilgi edinmek isterseniz blog sayfamıza göz atabilirsiniz.
