MEB’in öğretmenlik kariyer basamakları kapsamında konuştuğumuz kavramlardan biri de uzman öğretmenlik. Öğretmenlik mesleğinde kariyer atlama imkânı sunan uzman öğretmenlik, esasen gerçekten faydalı bir kariyer planlama hamlesi mi yoksa öğretmenler arası rekabeti artırıcı bir uygulama mı? Yazımızda uzman öğretmen nasıl olunur sorusunu yanıtlayıp bu tartışmayı tekrardan gündeme getireceğiz.
Uzman Öğretmen Olma Şartları Nelerdir?
Uzman öğretmenlik kavramı ilk kez MEB’in 2006 yılında yapılan uzman öğretmenlik sınavları dolayısıyla duyulmuştu. Uzman öğretmenliğe yönelik 2005 yılında ise Öğretmenlik Kariyer Basamaklarında Yükselme Yönetmeliği yayınlandı. Buna göre gerekli şartları yerine getiren öğretmenler, uzman öğretmen pozisyonuna geçebiliyorlardı. Peki söz konusu yönetmelikte uzman öğretmenlik nasıl ele alınmıştı?
Resmi yönetmeliğe göre uzman öğretmen tanımına bir göz atalım:
“Alanında ya da eğitim bilimleri alanında tezli yüksek lisans eğitimini tamamlayan öğretmenlerden kıdem, hizmet içi eğitim, etkinlikler ve sicil; lisans öncesi ve lisans mezunu öğretmenler ile alanı ya da eğitim bilimleri alanı dışında lisansüstü öğrenimini tamamlayan öğretmenlerden ise kıdem, eğitim, etkinlikler, sicil ve sınav ölçütlerine göre yapılan değerlendirme ve başarı sıralaması sonucunda alanlarında ayrılan kontenjana yerleştirilenleri,”
Yönetmelikte uzman öğretmen olmaya yönelik belirtilen sınav ve değerlendirmeler, 2006 yılında sona erdi. Günümüzde ise Öğretmenlik Meslek Kanunu kapsamında hazırlanan Aday Öğretmenlik ile Öğretmenlik Kariyer Basamakları Yönetmeliğiyle, uzman öğretmenlik de tekrar gündeme gelmiş oldu. Öğretmenlerin yılda bir kez yapılacak sınava katılmaları sonucunda hem uzman öğretmenlik hem de başöğretmenlik için unvan yükseltme olanağı resmi bir niteliğe kavuştu.
Yeni hazırlanan yönetmeliğe göre uzman öğretmen olma şartları da değişti. Buna göre uzman öğretmen olma şartları şu şekildedir:
- Aday öğretmenlik dahil olmak üzere en az 10 yıl öğretmenlik yapmak,
- Hazırlanan en az 180 saatlik uzman öğretmenlik eğitim programını tamamlamak,
- Düzenlenen uzman öğretmenlik yazılı sınavından en az 70 puan almak,
- Kademe ilerlemesi durdurma cezası almamış olmak.
Yukarıdaki şartları karşılayanlar, uzman öğretmenlik unvanına sahip olarak eğitim kurumlarında yer almaya devam ederler.
Uzman Öğretmenlik İçin Gerekli Belgeler
Uzman öğretmenlik için gereken belgeler, başvuru sürecinde tamamlanması zorunlu olan belgeleri ifade eder. Milli Eğitim Bakanlığınca istenen belgeler MEBBİS aracılığıyla kuruma iletilir. MEBBİS’e yüklenmesi gereken belgeler şu şekildedir:
- Kimlik Bilgileri Gösteren Belge
- Hizmet İçi Mesleki Belge- Sertifika
- Görevlendirme Yazı Belgesi
- İYEP’te Görev Aldığını Belirten Belge
- Okulun veya Kurumun Geliştirilmesine Yönelik Komisyon, Kurul veya Ekip Çalışmalarında Yer Aldığını Gösteren Belge
Yukarıdaki bazı belgeler, daha önce yüklenmesi durumunda MEBBİS tarafından otomatik olarak onaylanır. Tüm belgelerin yüklenmesiyle uzman öğretmenlik sınavına başvurma sürecini de tamamlanır.
Uzman Öğretmenlik Sınavı Nedir?
Meslek dahilinde 10 yıl hizmet veren öğretmenler, uzman öğretmenlik sınavına başvurabilirler. Öğretmenler, en az 180 saatlik zorunlu uzman öğretmenlik eğitim programlarını tamamlamaları hâlinde ilgili yazılı sınava katılma hakkı elde ederler.
Uzman öğretmenlik sınavı, tek aşamadan oluşarak öğretmenlerin genel kültür ve mesleki bilgi kazanımlarını ölçmeye yöneliktir. İlk aşama olan yazılı sınav konuları şöyledir:
- Öğrenme ve Öğretme Süreçleri
- Ölçme ve Değerlendirme
- Özel Eğitim ve Rehberlik
- Eğitimde Kapsayıcılık
- Çevre Eğitimi ve İklim Değişikliği
- Sosyal Etkileşim ve İletişim
- Eğitim ve Ar-Ge Araştırmaları
- Dijital Yetkinlik
- Güvenli Okul ve Okul Güvenliği
Öğretmenler yılda bir kez düzenlenen yazılı sınavda başarılı olduklarında uzman öğretmenlik süreci de başlamış olur. Uzman öğretmenlik sınavından muaf olan öğretmenler ise 10 yıl görev alarak alan sınırlaması olmadan tezli veya tezsiz yüksek lisans yapanlardır. Söz konusu öğretmenler, yazılı sınava katılmadan uzman öğretmenlik başvurusunda bulanabilirler.
Uzman ve Başöğretmenlikte Yaşanan Tartışmalar
Uzman öğretmenlik ile ilgili belirlenen şartları sıraladığımıza göre şimdi güncel tartışmalara geçelim. Uzman öğretmenlik ve başöğretmenlik uygulaması esasen öğretmenlerin mesleki gelişim ve eğitimlerini önceleme hedefiyle gündeme geldi. Yine öğretmenlerin motivasyonlarını artırma ve kendi mesleki gelişimlerini önemsemeleri adına da uygulamanın avantajı vurgulandı. Ayrıca bu uygulama aracılığıyla uzman ve başöğretmen olmak için öğretmenlerin mesleki bilgilerini artıracağı varsayımına da yer verildi. Peki uzman ve başöğretmenlik konusunda tartışmanın diğer tarafı neyi savundu?
Uzman ve başöğretmenlik uygulaması hakkında olumsuz görüşlere sahip olanlar da var. Pek çok eğitim sendikası, söz konusu uygulamanın mesleki gelişimi değil, öğretmenler arası krizleri artıracağı görüşündeler.
Bu görüşe yer verenler, söz konusu eğitim programının ve yazılı sınavın mesleki bilgiyi ve yetkinliği ölçmediğini savunuyorlar. Bundan dolayı da yazılı sınav aracılığıyla uzman öğretmen unvanına sahip birinin gerçekten uzmanlık seviyesinde olup olmadığı da muğlak görünüyor.
Ayrıca uzman ve başöğretmen olanların bu unvan aracılığıyla daha fazla maaş alacakları da biliniyor. Bu da aynı işi yapan öğretmenlerin ayrıştırıcı bir şekilde farklı maaş almaları durumunu ortaya çıkarıyor. Netice olarak ise eşit işe eşit ücret prensibi ortadan kaldırılmış olunuyor. İşte öğretmenlik kariyer basamakları etrafında dönen tartışmalar bu şekildedir. Peki siz ne düşünüyorsunuz? Gerçekten uzman ve başöğretmenlik uygulaması iade-i itibar mı yoksa öğretmenler odasında rutinleşecek bir tartışma konusu mu? Görüşlerinizi yorumlarda bizimle paylaşabilirsiniz.
