Arıların işin içinde olup da katkı sağladığı alanlardan biri de tıptır. Apiterapi adı verilen geleneksel ve tamamlayıcı tıp türü, arı ürünlerinin aktif olarak kullanılmasıyla öne çıkar. Peki geleneksel olarak geçmişten bugüne uzanan ve tercih edilen apiterapi nedir, nerelerde kullanılır? Gelin bu soru eşliğinde apiterapinin insan sağlığı üzerindeki etkilerine göz atalım.
Apiterapi Nerelerde Kullanılır?
Apiterapi kavramının etimolojisi Latince apismellifera (bal arısı) ve therapia (tedavi-terapi) sözcüklerinin birleşmesine dayanır. Arıların meydana getirdiği arı ürünleri ile fayda sağlayan apiterapi, hatırı sayılır bir tedavi yöntemidir. Bugün Asya ülkelerinde sıklıkla kullanılan ve ülkemizde de çeşitli çalışmalara ve tıp alanlarına kaynak olan apiterapi uygulamaları, asıl insan sağlığına etkisiyle öne çıkar.
Apiterapi genel olarak veteriner ve eczane alanlarında kullanılarak sağlığa etki edebilir. Örneğin; apiterapiyi mümkün kılan bal, içerdiği maddeler ve asitler nedeniyle insan sağlığına en iyi gelen besinlerden biridir. Genel olarak ise dikkatli kullanıldığı sürece arı ürünleri, sağlıklı bir yaşam sürdürmenize destek verir.
Sağladığı tüm faydalara rağmen apiterapinin hakim bir tıp alanı olduğunu söyleyemeyiz. Bunun nedeni ise bu ürünlerin birleştirilmeye yani sentetik üretime uygun olmaması ve bölgeden bölgeye ürünlerin etkisinin değişmesi olarak görebiliriz. Yine de apiterapinin tümüyle tıp dünyasından dışlamak da doğru değildir. Geleneksel ve tamamlayıcı bir tedavi yöntemi olarak arı ürünleriyle insan sağlığını olumlu yönde etkilemek de mümkündür.
Apiterapinin kullanım alanlarının nasıl uygulandığına göz attığımızda ise apipunktur yöntemini görürüz. Çoğunlukla bal arısının ürettiği arı zehrinin kullanıldığı bu yöntemde, belli başlı rahatsızlıkların önlenmesi sağlanır. Örneğin, bel sorunları, kas ağrıları ve romatizmal rahatsızlıklar için apiterapi yöntemleri uygulanabiliyor. Peki sağladığı fayda ve çözümler ile apiterapide kullanılan arı ürünleri nelerdir?
Apiterapi Ürünleri Nelerdir?
Apiterapi, temel olarak bal arılarından elde edilen ürünlerle kendini gösterir. Tedavi yöntemi olarak da kullanılan arı ürünleri; bal, balmumu, arı sütü, arı zehri, polen, propolis ve apilarnil olarak bilinir. En çok bilinen ve en çok üretimi desteklenen apiterapi ürünü ise baldır. Bal üretimi, insanların en eski çağlardan beri gerçekleştirdiği bir yöntemdir. Bal üretimi neticesinde öncelikle arılar, sonra da insanlar besin tüketmiş olurlar.
Balın öncelikle faydası ise bağışıklık sistemini güçlendirecek bir etkiye kaynak olmasıdır. Gerekli dozda kullanıldığı sürece bal, enerji takviyesi için en doğal besinlerden de biridir. Arıların ve aslında ana arının beslenmesine kaynak olan bir diğer arı ürünü ise arı sütüdür. Şimdi en çok kullanılan diğer apiterapi ürünlerini de tek tek ele alalım.
Arı Sütü
Apiterapi ürünleri arasında yer alan arı sütü, ana arının beslenmesi amacıyla işçi arılar tarafından üretilir. Ana arının (kraliçe arı) güç kazanmasının asıl besini olan arı sütü, insanların belli rahatsızlıklarına da iyi gelir. Fazla tüketilmediği sürece de organizmaya canlılık verir ve düzenli beslenmenin ana kaynaklarından biridir.
Genel olarak ise karaciğer kaynaklı sorunlarda, deri rahatsızlıklarında ve üreme sağlığını ilgilendiren sorunlarda arı sütü de önerilir. Ayrıca anti-aging ve hücre onarıcı-yenileyici özellikleri de arı sütünün bir başka faydasıdır. Yalnız tüm faydalar, tek bir kullanımla ortaya çıkacak kadar etkili sonuç vermez. Genellikle arı sütünü, diğer arı ürünleriyle birlikte kullanmak önerilir. Çünkü tadı biraz acı ve keskindir. Aynı zamanda günlük hayatta da aşırıya kaçmadan tüketmek gerekir.
Propolis
Apiterapide kullanılan bir diğer ürün ise propolis. En önemli arı ürünlerinden biri olan propolis, arıların bal ve kovanı koruması için üretilen bir maddedir. Propolis tuzağı kullanılarak toplanan propolisler, gerekli analizler sonucunda asıl hâlini alır. Apiterapinin bir yöntemi olarak ise propolislerin; antibakteriyal, antiviral, antioksidan ve anastezik gibi biyolojik etkisinin olduğu gözlemlenir. Yine kozmetik dünyasında da dermokozmetik alanındaki etken maddelerden biridir. Genel olarak tedavi yöntemi açısından propolisler; cilt bakımı, influenza hastalıkları ve ağız yaraları için kullanılır diyebiliriz.
Apilarnil
Arı ürünleri arasında fazla bilinmeyen fakat apiterapinin en çok kullanılan kaynaklarından biri de apilarnil ürünüdür. Erkek arı larvalarının larval safha dönemi olan apilarnil, apiterapinin de uygulama ürünlerinden biridir. Kas ağrıları, solunum yolu hastalıkları, yara-yanık tedavi ve cinsel sağlık açısından apilarnil’in kullanılması da önerilir. Ayrıca psikolojik rahatsızlıkların yarattığı duygudurumlarına karşı da apilarnil’in işlenmiş hâli kullanıldığı görülür.
Arı Zehri
Apiterapi ile birlikte anılan arı zehri, tedavi amaçlı kullanılan geleneksel tıp yöntemlerinden biridir. Canlı arının iğnesi ya da ampül formu kullanılarak uygulanan arı zehri, ülkemizde de yaygınlaşan bir geleneksek tedavi yöntemidir. Arı zehri, işçi arıların zehir bezlerinde üretilir ve insan sağlığı açısından da belli başlı etkiler yaratır.
Apiterapi uygulamaları da sıklıkla arı zehrine bağlı olarak kullanılır. Arı zehrinin fibromiyalji, artrit, Parkinson hastalığı, ALS, Ankilozan, MS, nevralji ve lupus gibi kas ve eklem ağırlıklı hastalıklarda kullanılması önerilir. Yalnız arı zehri tedavisi, alerjik reaksiyon da gösterebileceği için herkesin bu yöntemi kullanması doğru değildir. Ön tetkikler sonucunda olumsuz bir reaksiyon yoksa vücudun akupunktur noktalarına arı zehri enjekte edilir.
Apiterapi Hangi Durumlarda Kullanılmamalı?
Apiterapinin modern değil, geleneksel tıp yöntemlerinden biri olduğunu söyledik. Bundan dolayı direkt olarak apiterapi uygulamasının önerilmesi doğru olmayacaktır. Yine bazı sebeplerden ötürü apiterapi uygulamasının sakıncalı olduğu durumlar da söz konusudur. Özellikle arı zehri uygulamasında görülebilecek alerjik reaksiyonlar, çoğu arı ürünü için de geçerlidir. Ayrıca 1 yaşını aşmamış çocukların da arı ürünlerini tüketmeleri önerilmez. Gebelik, ağır enfeksiyon, ilerleyen rahatsızlıklar ve organ yetmezliği hastalığı geçiren kişilerin de arı zehri uygulamasından uzak durması gerekir.
Arı ürünleri kullanırken de dozun ayrı bir önemi vardır. Her besin için geçerli olan aşırı tüketmeme durumu, arı ürünlerinden geçerlidir. Özellikle bal ve arı sütü konusunda daha dikkatli olmak gerekir. Yine apiterapinin kullanım alanlarından olan kozmetik yönlü arı ürünleri de içerdiği asidik maddelerden ötürü özenli ve az kullanım ister.
Ayrıca apiterapiye ışık tutan arı ürünleri, bölgeden bölgeye değiştiği için fayda ve zarar açısından da farklı sonuçları doğurabilir. Apiterapi nasıl kullanılır, apiterapi uygulamaları nelerdir sorusundan hareket ederek bu tıp türüne dair merak edilenlere baktık. Apiterapinin güncel uygulamalarını yavaş yavaş görsek de üretimin denetim altına alınmasıyla daha da yaygınlaşması bekleniyor. Yalnız apiterapi uygulayıcıların mutlaka Sağlık Bakanlığı onaylı sertifika programlarını tamamlamaları ve daha öncesinde de tıp eğitimini almış olmaları gereklidir.
