Endüstrileşmedeki yoğunluk doğadaki ekosisteme zarar vermiş, gelecek kuşaklara daha temiz ve daha yaşanılabilir dünya bırakmak zorlaşmıştır. Geri dönüşüm tam da bu noktada devreye girer. Gelin, geri dönüşüm nedir ve geri dönüşüm nasıl yapılır gibi geri dönüşüme dair merak konuları irdeleyelim.
Atıkların, hammadde olarak değerlendirilerek geri dönüşüme kazandırılması hava kirliliğinin %74-94, su kirliliğinin %35, su kirliliğinin ise %35 azalmasını sağlar. Türkiye’de yılda 32 milyon ton atık oluştuğu göz önünde bulundurulduğunda geri dönüşümün ne kadar değerli bir işlem olduğu daha iyi anlaşılacaktır.
Geri Dönüşüm Nedir?
Geri dönüşüm, kullanılamayan fakat yeniden değerlendirilebilecek durumdaki atıkların fiziksel ya da kimyasal birtakım uygulamalarla hammaddeye dönüştürülmesidir. En yalın haliyle geri dönüşüm nedir sorusunu bir atığı ikincil hammadde olarak yeniden üretim sürecine dahil etmek olarak ifade edebiliriz.
Bir atığı geri dönüşüm sayesinde yeniden kullanılabilir hale getirmek doğaya yönelik tahribatı önlemek açısından kritik önem taşır. Geri dönüşümün amacı doğal kaynakları bilinçli tüketmeyi sağlayabilmektir. Geri dönüşümün desteklenmesi ve yeniden kullanılabilir ürünlerin tercih edilmesi ülke ekonomisine önemli ölçüde katkı sağlar.
Geri Dönüşüm Nasıl Yapılır?
Yazımızın başında geri dönüşüm ne demek açıklarken ‘yeniden değerlendirilmesi mümkün olan’ ibaresini kullanmıştık. İşte bu noktada geri dönüşümün yapılış detaylarına değinmeden önce her çöpün atık olamayacağının altını çizmeliyiz. Malzemelerin geri dönüşüm sürecine dahil olabilmesi için tehlikeli olup olmadığının ayırt edilebilmesi gerekir.
Atıklar geri dönüşüm sürecine dahil edilmeden önce bileşenlerinin kimyasal reaktifleri, fiziksel durumu ve çevreye etkisi göz önünde bulundurulur. İnsan sağlığına zarar verme olasılığı bulunan, aynı zamanda çevre için risk oluşturan tehlikeli atıklar geri dönüştürülemez.
Evsel atıklar, evsel nitelikli tehlikesi atıklar ve ambalaj atıklarında tehlike yoktur ve geri dönüşüm sürecine dahil edilmeleri mümkündür. Aşağıdaki tablo geri dönüştürülebilir atıklar konusunda bilgilendirici olacaktır:
| Cam | Metal | Plastik | Kompozit | Kâğıt/ karton | Ahşap |
| Su ve meşrubat şişesi | İçecek kutuları | Sıvı yağ şişesi | İçecek kutusu | Kâğıt paket | Palet |
| Kavanoz (konserve, reçel vb.) | Yağ tenekeleri | Meşrubat ambalajı | Cips, çerez ambalajı | Karton koli | Kasa |
| Konserve, salça kutuları | Şampuan kutusu, deterjan kutusu | Mukavva kutu | |||
| Pil | Yoğurt kabı | Karton torba |
Geri dönüştürme yöntemleri her atık türü her malzeme için değişkenlik gösterir. Kâğıdın geri dönüşüm aşamaları ile metalin veya pilin geri dönüşüm aşamaları farklılık gösterir. Örneğin, pilin geri dönüşümü ve organik atıkların geri dönüşümü şu şekilde olur:
| Pil | Organik atık |
| Diğer atıklardan ayrıştırılır. | Diğer atıklardan ayrıştırılır. |
| Atık toplama veya atık getirme merkezine götürülür. | Kompost yapılır. Diğer alternatif olarak lisanslı geri dönüşüm tesisine gönderilmesi için belediyelere teslim edilir. |
| Diğer atıklarla karışması önlenir. | Organik atıkların çürütülmesiyle metan gazı oluşur. |
| Metan gazından elektrik enerjisi üretilir. |
Genel olarak geri dönüşümün toplama, sınıflama, değerlendirme ve ekonomiye kazandırma olmak üzere dört aşaması vardır. Geri dönüşüm atıklarını türüne göre sınıflandırmak geri dönüşümün en önemli aşamasıdır. Özellikle ofislerde kağıtsız ofis olma amacıyla geri dönüşüm kutularını kullanarak ayrıştırma yapılır. Sıfır Atık Yönetmeliğine göre geri dönüşüm kutuları renkleri ve anlamları şöyledir:
Yeşil: Cam şişeler
Mavi: Kâğıt atıkları
Sarı: Plastik atıklar
Gri: Metal atıklar
Kırmızı: Tıbbi atık
Kahverengi: Organik atık
Turuncu: Ahşap atık
Geri Dönüşümün Faydaları Nelerdir?
Nüfus artışıyla birlikte kaynak tüketiminde artış olmuştur. Bu durum doğal dengenin bozulmasına sebebiyet vermiştir. Geri dönüşüm atıklarını doğal dengenin korunmasını sağlayan unsurlar olarak değerlendirebiliriz. Geri dönüşümün faydaları genel olarak şöyledir:
- Doğal kaynakları korumak mümkün olur.
- Hammaddenin azalması sayesinde ekonomiye katkı sağlanmış olur.
- Enerjiden tasarruf edilir.
- Atık miktarı azalır.
Geri dönüşüm faydaları yalnızca çevreye ve ekonomiye katkısından ibaret değildir. Geri dönüşüm binlerce insan için gelir kapısı oluşturan bir sektördür. Bu sektörde geri dönüşüm malzemeleri ile yapılan her geri kazanım geleceğe daha temiz bir dünya bırakmak anlamına gelir.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından “Geri Kazanım ve Biz” adlı raporda yayımlanan şu istatistiksel bilgiler geri dönüşüm neden önemli sorusuna yanıt niteliğindedir:
- Bir cam şişe doğada 4000 yılda yok olur. Bir cam şişenin geri dönüşümüyle elde edilen enerji 100 watt’lık bir ampulün 1 saatte kullandığı enerjiye denk gelir.
- Bir ton kullanılmış kâğıt geri dönüşüm ile yeniden kazanıldığında 17 adet çam ağacının kesilmesi önlenmiş olur.
- Geri dönüştürülen bir ton cam, yaklaşık 100 litre petrolden tasarruf anlamına gelir.
- Türkiye’de oluşan çöp miktarı %30 oranında organik atıktır ve geri dönüştürülebilir.
- 1 litre atık yağ 1 milyon içme suyunun içilemez hale gelmesine neden olabilir.
- Bir alüminyum kutunun dönüşümü %95 enerji tasarrufu sağlar.
- Türkiye’de geri kazanım tesisi lisansı alan yaklaşık 500 tesis vardır. Bu tesislerde kazanılan 3 milyon ton atık 600 milyon TL ekonomik avantaj elde edilmesi anlamına gelir.
Geri Dönüşüm İçin Neler Yapabiliriz?
Geri dönüşüm için farkındalık oluşturmak herkesin görevidir. Geri dönüşüm için atıkları doğru şekilde sınıflandırmak ve azaltmak önem taşır. Daha az atık için;
- Ambalaj atıklarını ayırın.
- Atık yağları biriktirip enerji üretimi için kullanılmasını sağlayın.
- Evsel atıkları gübre olarak değerlendirin.
- Atık pilleri biriktirip pil geri dönüşüm tesisine atın.
- Geri dönüştürülmüş ürün kullanın.
- Fotokopi alırken çift taraflı basım yapın.
- Tekrar doldurulabilen kartuş veya şarj edilebilir pil kullanın.
- Tek kullanımlık plastik çatal bıçak tabak yerine yeniden kullanılabilen cam veya metal malzeme kullanın.
- Damacana ya da pet şişe su yerine su arıtma cihazı kulanın.
- Eski kıyafetlerinizi farklı eşyalara dönüştürün veya giyilebilecek durumdaysa giysi kumbaralarına bırakın.
- Geri dönüşüm kuruluşlarına destek olun.
Özetle;
Sağlıklı bir toplum için çevre bilinci oluşturmak kritik önem taşır. Bunun için en etkili yol eğitimdir. Eğitim dünyasına rehberlik etme misyonumuza dayanarak geri dönüşüm hakkında bilgi edinmeye ihtiyaç duyanlar için geri dönüşüm nedir kısaca değindik.
Geri dönüşümün faydaları nelerdir başlığı altında paylaştığımız bilgilerle geri dönüşümün önemi konusuna dikkat çekmek istedik. Bu bilgiler ışında toplumun yaşam standardının yükselmesi ve ülke ekonomisine katkı için geri dönüşüm konusunda daha çok farkındalık oluşturulması gerektiğinin altını çizmeliyiz.
