Girişimcilik türleri arasında gitgide öne çıkan sosyal girişimcilik, maddi kaygıları ikinci plana bırakan veya hiç düşünmeyen bir kavramdır. Bu girişimcilik türündeki asıl hedef, toplumsal kaygı ve sorunları ele alarak girişimciliğe uygun işler yaratmaktır. Peki yaygınlaşan bir kavram olarak sosyal girişimciliğin detayları nelerdir? Bazı insanlar neden ticari girişimcilik yerine sosyal girişimciliği tercih ediyor? Yoksa bütün bunlar iyi düşünülmüş bir pazarlama taktiği mi? Bu arada sosyal girişimci kim? Şimdi, bu soruları yanıt verecek olan içeriğimize geçme vakti.
Sosyal Girişimcilik Nasıl Ortaya Çıktı?
Sosyal girişimcilik kavramı, gelişen modern pazarlama anlayışının bir yansıması olarak kendini gösterdiğinde, 80’li yıllara geliniyordu. İlişkisel pazarlamanın alt dalı olan neden pazarlama, tüketiciye toplumsal sorunlara karşı bir fayda sunmayı amaçlıyordu. Buradan hareket eden sosyal girişimcilik de toplumsal fayda ve çıkarı öne çıkaran faaliyetleri ele alarak kendi yolunu açtı. Sonuç olarak bugün sosyal girişimcilik, toplumsal faydayı öne çıkarırken marka bilinirliği ve güvenilirliğine de katkı sunmayı ihmal etmeyi amaçlıyor.
Sosyal Girişimcilik ile Ticari Girişimcilik Farkları
Girişimcilik, genel olarak gerekli sermayeyle bir fikri canlandırmak ve bundan da para kazanmak olarak tanımlanır. Ticari girişimcilik de tam olarak bu tanıma uygun bir özelliğe sahiptir. Ticari girişimcilikteki hedef doğal olarak elde edilen gelirin, giderin üstünde yer almasıdır ve kârın gitgide artmasıdır. Bu hedefe yönelik olarak ticari girişimciler, kâr marjını yükseltecek yatırımlar, iş birlikleri ve hatta sosyal sorumluluk projelerine yönelirler. Yalnız buradaki kâr anlayışı maddi bir karşılığı içermekle beraber imaj ve itibarı da içine alır.
Sosyal girişimcilikte hedef ise tam tersidir. Dünyanın genel gidişatından rahatsız olan topluma karşı duyarlılık, sosyal girişimciliğin en belirgin özelliklerindendir. Buna yönelik sosyal girişimcilik faaliyetleri, sosyal etki yaratma potansiyeli yüksek konuları ele alırlar. Bununla birlikte bu demek değildir ki görece daha popüler sorunlar ön planda olsun ve alt sorunlar unutulsun. Bir kere bu durum, sosyal girişimciliğin duyarlılığına aykırıdır. Sosyal girişimcilikte görev bilinci önemli olduğundan, toplumsal sorun sınıfına giren herhangi bir konu ele alınabilir. Yine de bugün bazı alt konu ve sorunlar tek bir kategori üzerinden özetlenir. Sosyal girişimciliğin de başlıca ele aldığı konular şunlardır:
- İklim Krizi ve Küresel Isınma
- Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği
- Eşit Yurttaşlık Hakları
- İşsizlik ve Geçim Sıkıntısı
- Barınma Hakları
- Çevre ile ilgili Sorunlar
- Bağımlılıklarla Mücadele
- Şiddete Karşı Mücadele
Sosyal girişimcilik, sosyal etki yaratmanın en faydalı yollarının nasıl sunulacağını irdeler. Buna uygun olarak da uzun vadeli çözüm arayışları konu edinir. Yine şeffaflık, adanmışlık, ihtiyacı karşılama, dijitale yönelme ve proje yönetimi de sosyal girişimciliğin içeriğinde yer verdiği kavramlardır.
Sosyal Girişimcilik ile Sosyal Sorumluluk Arasındaki Fark
Sosyal girişimcilik söz konusu olduğunda, karşılaştırılma yapılan bir diğer kavram ise sosyal sorumluluktur. İki kavram arasında belirgin farklar olsa da sosyal girişimcilikteki adanmışlık daha üst seviyededir. Ayrıca sosyal sorumluluk kampanyaları ve çalışmaları, kâr amacı güden kurumlar tarafından da sıklıkla ele alınır. İki kavramın ayrıştırıcı özelliği de buradan kaynaklanır.
Sosyal girişimcilik, doğrudan toplumsal çıkara yönelik hedef ve kazanımlar ile yolu devam eder. Sosyal sorumluluk çalışmaları ise orta ve üst düzey şirketlerin ticari ve itibar uygulamalarına alan açmak için uygulanan bir yöntemdir. Ticari değere sahip şirketler, sosyal sorumluluk çalışmaları ile farkındalık yaratırlar; fakat bu farkındalıkla kendi kurumsal itibarlarına da yatırımı beslerler. Sosyal girişimcilikteki çaba ise sorunu görünür kılmak, soruna yönelik bilinçlendirme çalışmaları yürütmek ve nihayet bu çalışmayı bir sosyal değer olarak kabul ettirmektir.
Sosyal Girişimci Kimdir?
Sosyal girişimciliği ele alan ve bunu başarıyla uygulayan kişiler, sosyal girişimci olarak adlandırırlar. Sosyal girişimci kişilere dair en merak edilen soruların başında, bu kişilerin sermaye sahibi olup olmadıkları gelir. Aslında bu soru, sosyal girişimciliğin sosyal sorumluluk ile karıştırılmasından doğan bir hatayı da barındırır.
Yani sosyal girişimciliğin özünde, dünyanın merkezindeki sorunlara karşı bilinçli hareket etmek vardır. Buradan da anlaşılacağı üzere sosyal girişimcilik hakim pazarlama yöntemlerini kullansa da bunu toplumun ilgili kesimlerine ulaşmak için kullanır. Ayrıca elde edilen maddi kazanımlar da yine girişimciliğin odağındaki konu için kullanılır. Peki sosyal girişimci, hiçbir maddi destek olmadan mı girişimcilik faaliyetine girişir?
Mevcut maddi kaynaklarını sosyal fayda lehine kullanan kişiler de sosyal girişimciliğin bir parçasıdır. Sosyal girişimcilik, 1980’li yıllardan bu yana epey geniş bir kullanımda tanımlandığı için tek bir tanıma bu kavramı hapsetmek doğru değildir. Bu demek oluyor ki günümüzde toplumsal faydayı ön plana taşıma gayreti, yeterli sermaye ile de desteklenebilir.
Sosyal girişimleri, toplumsal sorun lehine ele alan sosyal girişimci, belli bir misyon ve vizyon çerçevesinde hareket eder. Örnek verelim. Dünyanın en belirgin çevre sorunlarından biri olan su kirliliğine karşı temiz su kaynaklarına yönlendirmeyi ele almak isteyen bir girişimci düşünelim.
Öncelikle sosyal girişimcinin tek başına hareket etmesi beklenemez. Kendini adamış gönüllü adayları ve çevre aktivistleri ile iletişim ağını güçlendirerek bu sorunu merkeze alan bir girişimcilik başlatabilir. Böylece etki alanı geniş bir hedef kitleye ulaşma şansı da artar. Zaten hedef kitlenin bir bölümü de bu konuda çalışmaya ve iş birliğine hazır gönüllü adaylarıdır.
Diyebiliriz ki sosyal girişimci, girişimci özelliklerine sahip olarak amaca yönelik yolu takip edecek kişileri bulur. Ayrıca sosyal girişimci, girişimciliğin hedefini genişletmek amacıyla fon ve bağış da kabul edebilir. Yalnız buradaki amaç, fon sağlayıcıların hedeflerini dile getirmek veya onlara göre hareket etmek değildir. Böyle bir durumda sosyal faydanın sekteye uğraması mümkün olur.
Sosyal Girişimci Özellikleri
Sosyal girişimci kişinin bazı özellikleri, onu diğer girişimcilerden ayıran nitelikleri barındırır. Toplu olarak bakarsak sosyal girişimci özelliklerini şöyle sıralayabiliriz:
- Görev bilinci yüksektir,
- Duygusal misyona sahiptir,
- Sosyal odaklı değer ve fayda yaratma amacı taşır,
- Uzun vadeli çalışmalar ve uygulamalar düşünür,
- Başarısızlık karşısında vizyonuna sahip çıkar,
- Uzun vadeli plan ve programlar dışında kısa vadede de kazanım elde etmeyi düşünür,
- Gözlem ve analiz yetkinliğine sahiptir,
- Ekip çalışmasına ortam hazırlayan yönetme becerilerine sahiptir,
- Eyleme geçmede hazır hisseder,
Yukarıdaki bazı özellikler, girişimcilik ruhunda aranan temel özelliklerden de bazılarını ifade eder. Tipik sosyal girişimci özellikleri diyeceğimiz öne çıkan nitelikler ise sosyal soruna farkındalık ve görev bilincidir. Ayrıca sosyal girişimci soruna yönelik bilinçlendirme faaliyetlerine başlamaya da önderlik eden kişidir. Bu bakımdan sosyal girişimci, liderlik becerilerine sahip olarak eyleme geçmeye hazırdır.
Her İşletme Sosyal Girişimciliği Uygulamalı mı?
Şimdi de işletmeler açısından sosyal girişimciliğin yansımalarına göz atalım. Kâr amacı gütmeyen kurum ve kişiler tarafından uygulanan sosyal girişimcilik, ilk hedefi kâr olan şirketlere entegre olabilir mi? Sorunun cevabı hem evet hem de hayır.
Şöyle ki sosyal etki odaklı girişimler, ticari faaliyeti ön planda tutmaz. İşletmelerde ise niyet ticari faaliyeti öne çıkararak yükselmektir. Bununla birlikte günümüz işletmeleri de biliyor ki toplumun ihtiyacını ve beklentisini karşılamadan yükselmek mümkün değil. Peki bu durumda ne yapılıyor?
Yalnızca sosyal girişim projelerine öncelik veren vakıf, dernek ve işletmelerden bahsetmek mümkün. Bu işletmeler, kendi bünyelerinde girişimciliği yayma ve iletişimi güçlendirmek için fon sağlayıcı görevini yerine getirebiliyorlar. Bununla birlikte fon sağlama dışında işin içinde olan kurumlar da var.
Türkiye’den örnek verirsek bu kurumların başında Otsimo gelir. Otsimo’nun misyonu, otizmli çocuklara yönelik eğlenceli, öğretici ve özgüven artırıcı bir uygulama sunmak. İşte bu misyon çerçevesinde kurum, fon ve bağışlar eşliğinde yükselebilir ve kendini tanıtabilir. Yani işletmeler yola çıktıklarında, sosyal faydayı gündeme almakla yükümlüdürler. Daha sonradan bu faaliyetlere girişen bir işletmeyi, sosyal sorumluluk bilinci yüksek bir kurum olarak görebiliriz. Yine her işletmenin de sosyal girişimcilik iddiasını taşıması gerekli değildir. Bunun yerine sosyal sorumluluk ve sivil toplum kuruluşları iş birlikleri önemsenebilir.
Sosyal girişimcilik nedir, bu kavramın özellikleri nelerdir sorularını cevapladık. Umarız çağımızın en gerekli kavramlarından birini öğrenerek bu kavram hakkında daha fazla bilgi edinirsiniz.
