Profesyonel iş hayatının bir parçası olan kavramlarından biri de kuşkusuz beyin fırtınasıdır. Beyin fırtınası esasen iş hayatı ile sınırlı bir kavram değildir. Herhangi bir amaç doğrultusunda toplanan gruplar, fikir saçma yöntemi beyin fırtınasını kullanabilirler. Peki kavramın derinliklerine indiğimizde neler söyleyebiliriz? Esasen hepimizin aşina olduğu beyin fırtınası nasıl yapılır veya nasıl yapılmalıdır? Gelin bu soruyu merkeze alan içeriğimize geçelim.
Beyin Fırtınası Ne Demek?
Beyin fırtınası yönteminin genişletilmiş bilgilerine geçmeden önce kavramın kökenine biraz göz atalım. Beyin fırtınası (Brainstorming) kavramı ilk kez reklam ajansı sahibi Alex F.Osborn tarafından kullanıldı. Osborn bu kavramı, “Applied Imagination: Principles and Proseders of Creative Thinking adlı eserinde kullanarak meşhur etti.
Aslında beyin fırtınası kavramı, ilk kullanımlarında yani -1940’nın sonu, 50’lerin başında- grupların bir aradalığını destekleyen ve nitelikten ziyade niceliği öne çıkaran bir özelliğe sahipti. Yapılan araştırma ve çalışmalarla beraber ise kavramın, bireysel kullanımına da açık hale gelmesi hedeflendi. Bundan sonra da yalnızca gruplarla sınırlı olmayan kişisel beyin fırtınası kavramı literatüre yerleştirildi.
Her iki beyin fırtınası yöntemi ise esasen fikir üretmek ve fikirlerin saçılması sonrası çözüm üretme aşamasına geçmeyi içerir. Beyin fırtınasında önemsenen şey, odaklanılmış bir şekilde her bir kişinin çözüme giden yolu açmasıdır. Grup bireyleri, fikirlerin birbiri ile sentezlenmesi veya çatışarak bir fikre varılması için tek tek yorumlarını ortaya koyarlar. Hedeflenen çözüme gitmek için de beyin fırtınasına ciddi bir hazırlık yapılır. Bu hazırlığın temeldeki amacı ise gerçekten faydalı bir süreci etkinleştirmek ve gereksiz bir oturuma zaman harcamamaktır. Beyin fırtınası nasıl yapılır sorusunu cevaplamadan önce de bu kavrama yönelik özelliklere biraz daha bakalım.
Yaratıcı düşünceyi ve grup tartışmasını etkinleştirmesiyle öne çıkan beyin fırtınası, kişisel olarak da uygulanan bir kavramdır. Bireysel beyin fırtınası, kişinin kendi hedefleri ve tartışma konusu dahilinde belli bir çözüm yolu keşfetmesini ifade eder. Bu süreçte kişi, kendisinden üretilen farklı bakış açılarını ve fikirlerini genişletme ve geliştirme yolunu seçer.
İş hayatında sıklıkla uygulanan beyin fırtınası tekniği ise biraz yanlış anlaşılmış durumdadır. İşletmeler sıklıkla ön hazırlık olmadan tekniği uygulamayı ve çözüm odaklı sonuçlar almayı düşünüyorlar. Beyin fırtınasının amacı, çözüm üretmek olsa da bazen bu teknik, sürecin ilk adımı olabilir. Yani uygulanan ilk beyin fırtınası oturumundan çözüm almak mümkün olmayabilir. İşte beyin fırtınasının nasıl yapılması ve neyi içermesi gerektiği de burada ortaya çıkar. Kavram, olumlu bir sonuç sunmayı amaçlasa da çoğu iş gibi beyin fırtınası da bir süreç gerektirir.
Buradan hareketle beyin fırtınası hakkında şu çıkarımları yapabiliriz:
• Beyin fırtınasında eleştiri olmadan herkesin fikrini beyan etmesi esastır. ( Osborn modeline göre)
• Sınırsız bir fikirler geçidine zemin hazırlanır.
• Belli ekip üyelerinin değil, tüm üyelerinin fikrini beyan etmesi amaçlanır.
• Çözüm odaklı sonuçlar hedeflense de birkaç oturum sonrası çözümün elde edilmesi gerekebilir.
• Bu tekniğin uygulanma aşamasında her türlü fikre açıklık esastır. Osborn’un deyimiyle çılgın fikirler de sürece giden yolu açar ve beyin fırtınasının bir amacı da budur.
• Beyin fırtınası genellikle ortaya saçılan fikirlerin sınıflandırılmasına da zemin hazırlar.
• Beyin fırtınası, takım üyelerinin fikrine saygı duymayı ve birlikte düşünmeyi öne çıkararak takım ruhunu da canlandırma amacı taşır.
• Olabileceği kadar nicelik öne çıkarılarak çok sayıda yeni fikir üretimine yer açılır. (Osborn modeline göre)
Beyin Fırtınası Yöntemi Nasıl Yapılır?
Özellikle iş hayatında öne çıkan beyin fırtınası tekniği, aşamalı olarak uygulanmadığında eksik ve gündemsiz bir iş toplantısına dönüşür. Yine bu tekniği uygulama sürecinde, ön hazırlıkların da bir aşama ifade ettiği bilinmelidir. Bununla birlikte beyin fırtınasının uygulanma şekli sabit değildir. İşletme kendi hedeflerine ve sorunlarına göre beyin fırtınası yöntemini kendilerine uyarlayabilir. Beyin fırtınasından verim almayı sağlayan ön hazırlık aşaması ise oldukça özenli bir süreç ister.
Yöntemi uygulamadan önce oturumun odak konusuna dair bilgi ve veriler hazırlanır. Daha sonra ise zaman yönetimini etkinleştirmek için bir oturum hazırlığına girişilir. Şöyle ki başarılı bir beyin fırtınası yönteminde, oturum süresinin nasıl düzenlenmesi gerektiği toplantının genel gidişatını da belirler. Çünkü çoğu toplantı, zaman tüketici olarak görülüyor ve verim almak da olanaksız hâle geliyor. Bunu önlemenin yolu oturumunun nasıl yönetilmesi gerektiğini belirlemekten geçer. Yöneticiler ile birlikte takım liderleri, oturum öncesi bir araya gelerek nasıl bir düzen oluşturmak istendiğine karar verebilirler.
Beyin fırtınasının uygulanmasında ise işletmenin iş hedefine göre bazı farklılıklar söz konusu olabilir. Aslında önemli olan çok sesliliğe ortam hazırlamak ve yargılama-eleştirme gibi unsurları rafa kaldırmaktır. Yöntemin uygulanmasında hiyerarşinin de bir kenara atılması gerekir. Örneğin, oturumun yapılacağı oda, kişiye özel bir oda olmamalıdır. Hiyerarşiyi vurgulayan oda ve oturum düzeni yerine paylaşımcılığı öne çıkaran yuvarlak veya kare masalar seçilebilir. Yaratıcı ve farklı fikirlere geçişi kolaylaştırmak için de renkli kağıtlar, yapışkanlı notlar, zihin haritaları ve çeşitli analiz yöntemleri kullanılır.
Tersine Beyin Fırtınası Nedir?
Beyin fırtınasının tersi bir amacı taşıyan tersine beyin fırtınası, konunun odağını tersine çevirmeyi hedefler. Şöyle ki tersine beyin fırtınasında konu hakkındaki olumsuz yön vurgulanır. Örneğin, kurumun imaj sorununu merkeze alan kişiler, imajı sarsılabilecek durumları öne çıkarırlar. Burada daha kötüsünü düşünerek emin adımlarla ilerlemek öne çıkarılır. Bu yöntem, SWOT analizinin eksiklikler tehditler sıralamasına benzer.
Beyin Fırtınasının Faydaları
Beyin fırtınasının öne çıkan faydalarını şöyle sıralayabiliriz:
• Yöntemi kullanarak sorunların ve soruların merkezinde yatan asıl unsurlar keşfedilir: Beyin fırtınası yöntemi, eğer rahat bir ortamda yapılıyorsa herkes soruna dair fikirlerini saçar. Sorunun merkezindeki unsurlar bir bir ortaya çıkar. Ayrıca problemi ele almaya bağlı olarak farklı tanımlar da yapılmış olur.
• Yeni ve farklı bakış açıları sunulur: Yaratıcı düşünmeyi destekleyen beyinlerin fırtınası, ortaya bir sentezi veya farklı bir fikri çıkarabilir. Herkes söz alarak soruna veya hedefe dair yapılması gerekenleri söyler. Nihai olarak ise niceliğin fazlalığından doğan bir fikir, doğru odaklanan
• Ekip içi iletişimi ve çalışmayı destekler: İş hayatında doğru şekilde uygulanan beyin fırtınası tekniği, grup üyelerinin bir arada çalışmalarını güçlendiren bir aracılık görevi görür.
• Daha geniş odaklı ve yaratıcı düşünmeyi öne çıkarır: Oturumdan sonra bireyler, kendi çerçevelerini de genişletmiş olurlar. Birbirlerinden beslenen kişiler, bir sonraki oturum için d yaratıcı düşünmenin kapılarını açmış olurlar.
• Farklı düşüncelere karşı farkındalığı artırır: Beyin fırtınası aracılığıyla eleştirilme korkusu olmadan bireyler fikirlerini söyleyebilir. Ayrıca her bir fikrin açıkça konuşulması, böyle bir fikir de varmış farkındalığını yaratır.
Beyin Fırtınasının Dezavantajı
Buraya kadar beyin fırtınasının işe yarar yönlerinden ve faydalarından bahsettik. Beyin fırtınasının amacı, oldukça işe yarar olsa da pratikte işler istenildiği gibi sonuçlanmayabilir. Yapılan bazı araştırmalara göre beyin fırtınası tüm kazanımlarına rağmen herkesin açıkça fikrini söylediği bir ortam yaratmakta biraz başarısız kalıyor.
Bunun nedeni ise aslında grup içinde söz alanların birbirlerini etkilemesidir. Özellikle gruplarda görülen sosyal uyum gereğince, insanlar kendilerinden önce söz alanların fikirlerini takip etme ve geliştirme eğilimi gösteriyor. Böyle olunca da farklı fikirlerden ziyade hakim fikrin geliştirilmesi öne çıkıyor. Bununla birlikte doğru uygulanma imkânı bulunduğunda, beyin fırtınası; yeni fikirler üretmeye teşvik açısından hâlâ etkili bir yöntem olarak kalacaktır.
Beyin fırtınası nedir, nasıl uygulanır sorusu eşliğinde kavrama geniş açıyla baktık. Kurumsal veya bireysel sorunlar için uygulayabileceğiz beyin fırtınasında, verimli bir sonuç için ön hazırlık yapmayı unutmayın.
